Eenzame worsteling met een wiebelend zelfbeeld
Wat narcisme inhoudt, denken we allemaal wel zo’n beetje te weten en zeker als het om een ander gaat, kunnen we narcistische trekjes feilloos aanwijzen. Dat er ook een kwetsbare keerzijde is, weten maar weinig mensen. Psycholoog Michelle van Dusseldorp vertelt erover in drie lange podcasts.
Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis vinden zichzelf belangrijker dan anderen, treden ongeschreven regels met voeten, kunnen zich niet inleven in anderen en spannen maar wat graag een ander voor hun karretje. Allemaal waar, erkent Van Dusseldorp in de driedelige podcastserie die Jorieke Eijlers voor Groot Nieuws Radio met haar maakte. Maar het is niet het hele verhaal.
Met haar bedrijf Groundwork rust Van Dusseldorp christelijke hulpverleners toe op het gebied van psychische gezondheid. De christelijke levensbeschouwing en duiding van de psycholoog is helpend, al zal een reformatorisch christen zich niet altijd in de podcast herkennen.
In iedereen schuilt een narcist, beweert Van Dusseldorp stellig. Mensen kunnen niet zonder een gezonde dosis eigenwaarde en zelfvertrouwen en zeker in het bedrijfsleven zijn dominant gedrag en streven naar succes onontbeerlijk. Het gaat mis als het ziekelijke vormen aan gaat nemen, wanneer er echt sprake is van een persoonlijkheidsstoornis en iemand liefde verwart met bewondering.
Behalve voor de grandioze narcist, die overduidelijk uit is op macht, komt er de laatste tijd ook steeds meer aandacht voor de waakzame narcist. Dat is een persoon bij wie eigenwaarde en het gevoel onmisbaar te zijn op een ziekelijke manier zijn verweven. Denk aan een moeder die haar kind op weg naar de volwassenheid niet los kan laten, of iemand die mensen in nood schijnbaar onbaatzuchtig helpt, maar dit louter doet voor het eigen gevoel.
Het zou zomaar kunnen dat christenen gevoeliger zijn voor narcisme dan mensen zonder deze geloofsovertuiging, suggereert Van Dusseldorp in de eerste aflevering. Ze noemt dat het paradijscomplex. We willen graag dat alles klopt in het leven en zien het als onze plicht daaraan te werken. Maar net zoals in het paradijs van voor de zondeval een slang de harmonie verstoorde, gebeurt dat ook in de gebrokenheid waarin we nu leven. Voor iemand met narcisme is dat moeilijk te verteren.
„There is always a snake in the garden”, concludeert Van Dusseldorp, die in 2000 vanuit Nieuw-Zeeland naar Nederland verhuisde en regelmatig terugvalt op Engelstalige uitdrukkingen.
„Het zou zomaar kunnen dat christenen gevoeliger zijn voor narcisme dan mensen zonder deze geloofsovertuiging” - Michelle van Dusseldorp, psycholoog
Het is een citaat dat nog vele malen terug zal komen. Zo vaak dat je het als luisteraar op den duur wel weet. Het tekent de gesprekken, die zeker informatief zijn, maar waar weinig vaart in zit. Het levert podcasts op die rond of zelfs flink over de uurgrens zitten.
Meerdere keren legt Van Dusseldorp de vinger bij het gekrenkte zelfbeeld dat onder de harde schaal van narcistische uitingen verborgen ligt. Dat vraagt compassie, zelfs van mensen die in een werk- of liefdesrelatie zijn beschadigd. Zonder slachtoffers het gevoel te willen geven dat het hun schuld is wat ze overkomt, wijst ze er wel op dat de omgeving narcistisch gedrag vaak in stand houdt. Het is best fijn om een sterke leider te hebben, en wie dat bewust of onbewust laat merken, kan ervoor zorgen dat er bij die persoon alleen maar meer remmen losgaan. Kijk ook naar jezelf en of je ongezonde patronen kunt omkeren, anders blijf je machteloos, adviseert Van Dusseldorp.
Over de oorzaak van narcisme is Van Dusseldorp heel stellig. Ze wijt het aan hechtingsproblemen in de vroege jeugd. Een krasse uitdrukking, die bij ouders hard kan aankomen. Het is inderdaad zo dat een narcistische persoonlijkheidsstoornis vaak gepaard gaat met jeugdtrauma, maar in de wetenschappelijke literatuur is een dergelijke stelligheid niet te vinden. Eerder pleit men voor meer onderzoek.
Het woord narcisme wordt, net als bijvoorbeeld autisme, in de hedendaagse omgangstaal gemakkelijk als scheldwoord gebruikt. Het doet Van Dusseldorp, zelf opgegroeid met een narcistische ouder, veel. Juist omdat er toch al zo veel sprake is van diepe verwonding en isolement. Meeleven, inleven en tegengas zijn meer op hun plaats. Samen met het besef dat verbetering niet altijd mogelijk is.
> grootnieuwsradio.nl/podcasts/2/bij-jorieke/3073
