Stel dat de oppositie het CDA zou kunnen dwingen alle telefoontjes, WhatsAppjes en mailtjes tussen de partijtop en Kamerlid Pieter Omtzigt prijs te geven. Menigeen aan het Binnenhof zou er gretig een blik op willen werpen; als eerste de CDA-partijleden zelf. Wat wordt er uitgewisseld tussen Enschede en Den Haag?

In een tiental afdelingen is het onrustig. Op initiatief van het CDA in Heerlen ging er ruim twee weken terug al een pro-Pieterbrandbrief richting de partijtop, met een onmiskenbaar waarschuwende toon: Geef ons niet weer de indruk dat Omtzigt gemangeld wordt.

De opstellers wijzen op Omtzigts heldenrol bij het openbaar maken van de toeslagenaffaire. Maar ook zinspelen ze erop dat zijn eigen partij en de CDA-bewindslieden hem in de kou hebben laten staan. Mogelijk was er zelfs sprake van bewuste tegenwerking, suggereert het stuk.

Hoe dan ook, wat voor de twintig ondertekenende afdelingen buiten kijf staat, is dat de partij nu vol voor de koers-Omtzigt moet gaan. En dat betekent nogal wat. „Het land waarachtig dienen kan ook vanuit de oppositie, vanuit de kaderstellende en controlerende rol die de Tweede Kamer weer veel steviger moet oppakken”, is een van de statements in de brief. Liever vier jaar opponeren en herbronnen dan meeregeren, is kortom de boodschap. Nog zo’n schot voor de boeg: het is ongeloofwaardig en gewoon geen optie voor het CDA om nog een keer met VVD-leider Rutte in zee te gaan.

Voor de CDA’ers die sympathiseren met deze koers is het cruciaal om te weten: zijn partijleider Wopke Hoekstra en Omtzigt inmiddels met elkaar in gesprek over de formatiestrategie? En zo ja, welke kant gaat het op? De vraag is brisant. Als deze leden gewaar worden dat Hoekstra bezig is om buiten Omtzigt om een nieuw kernteam samen te stellen in de fractie ligt escalatie op de loer. Breuken en afsplitsingen op lokaal niveau zijn dan niet uit te sluiten. Omgekeerd kan de Omtzigt-aanhang zich verraden voelen, mocht blijken dat onderhandelen met Rutte en de VVD voor hun held onder voorwaarden toch bespreekbaar is.

Van interim-partijvoorzitter Marnix van Rij, die veel sympathie heeft voor Omtzigt, is bekend dat hij het Kamerlid dat nu al wekenlang overwerkt thuis zit, meerdere keren heeft bezocht. Maar inzake deze kwestie houdt de ervaren bestuurder de lippen stijf op elkaar geklemd. Net als Hoekstra, overigens. Formele bevestigingen van suggesties blijven achterwege, ook in interne CDA-nieuwsbrieven. Onduidelijk blijft daardoor bijvoorbeeld of Van Rij en Hoekstra inderdaad hebben geprobeerd Omtzigt te paaien met een ministerspost op Sociale Zaken, zoals Elsevier Weekblad zaterdag schreef.

Achter de schermen zullen de partijleiders van VVD en D66 Van Rij ongetwijfeld geregeld polsen over ‘hoe het met Pieter gaat.’ Zij hebben er geen belang bij om woensdag, als de Kamer met informateur Tjeenk Willink in debat gaat over diens eindverslag, in deze CDA-vlek te wrijven. Voor PVV, SP, DENK, BIJ1 en de BBB geldt dat echter niet. Na Tjeenks vaststelling dat de meeste partijen Rutte niet uitsluiten, is het CDA weghouden van de formatietafel hun laatste optie om het proces van coalitievorming te laten stranden en nieuwe verkiezingen af te dwingen.

Op hun spervuur aan vragen kan Hoekstra zich dan ook maar beter voorbereiden. Het voedt de speculaties en daarmee ook de spanning als er woensdag zelfs geen tipje van de sluier over de kwestie-Omtzigt wordt opgelicht. Dat is én niet gunstig voor het markante Kamerlid, én niet voor het CDA.