Sabine Engel is de drijvende kracht achter Mangrove Maniacs, een groep natuurliefhebbers die zich inzet voor behoud en herstel van mangroves op Bonaire. „Ik zie dat we veel bereiken, het is een leuke groep waar we mee werken. Dat motiveert enorm!”

Vandaag gaat Sabine Engel op stap voor de periodieke inspectie van kweekbakken met mangroveplantjes die her en der in de Bonairiaanse mangrovebossen zijn uitgezet. We stappen aan boord van een platte sloep met buitenboordmotor. Bootsman Gevy Soliana, in dienst bij de Stichting Nationale Parken Bonaire (Stinapa), start de buitenboordmotor en vaart over het glasheldere water naar de overkant van de lagune van Lac Bay. In de verte doemen de mangrovebossen al op. We duiken bij een kleine opening de groene kustlijn binnen. Soliana kent het labyrint van kreken en kanalen als zijn broekzak. Hij loodst de sloep ontspannen onder het bladerdak door, soms rakelings langs de voor mangrove zo kenmerkende bovengrondse wortelstelsels.

CO2-reductie

Mangrove, een planten- en struikensoort, is van levensbelang voor het ecosysteem maar wordt wereldwijd bedreigd. Engel: „We willen het areaal op Bonaire gezonder en groter maken. Daarom doe ik nu onderzoek naar welke soort mangrove op welke plaats het best gedijt. Dat hangt onder andere af van het zoutgehalte van het water.” Bij eerste groep blauwe bakken met opschietende mangroveplantjes stapt de biologe uit. Ze maakt foto’s met een meetlat op de achtergrond en noteert haar bevindingen. Ook neemt ze watermonsters. „Kijk, hier zie je meteen dat de rode mangrove het op deze plek veel beter doet dan de zwarte. Ik had dat wel verwacht, maar nu weten we het zeker!”

Wereldwijd zijn er zo’n zeventig verschillende soorten, in de Caraïbische regio komen alleen de rode, de witte en de zwarte mangrove voor. Ook buttonwood, dat op Bonaire groeit, wordt wel als mangrove gezien. Deze drie soorten gedijen zowel in brak en zout water, als in water in bijvoorbeeld lagunes dat zouter is dan de oceaan. Ze beschermen de kust tegen stormen, hoge golven en stroming.

De mangrovebossen van Lac Bay maken deel uit van het Bonaire Nationaal Marine Park, een erkend watergebied van internationale betekenis. Het fungeert als broedplaats voor fregatvogels, de roodhalsduif en reigersoorten en als belangrijke foerageerplaats voor water- en trekvogels. Het gebied is internationaal van belang als leefgebied voor wilde vogels en heeft het predicaat Important Bird Area (IBA). Daarnaast is de wondere wereld tussen takken en wortels een kraamkamer voor verschillende vissoorten, zoals de bedreigde regenboogpapegaaivis, de lokale snoek, de harder en de tarpon. „Garnalen zitten hier ook wel, maar gelukkig niet de soort die commercieel aantrekkelijk is”, weet Engel.

„Er speelt ook een belang dat Bonaire overstijgt”, benadrukt Engel: „Veel meer nog dan tropisch regenwoud draagt mangrove bij aan een oplossing van de wereldwijde CO2-problematiek. Wat weinig mensen weten is dat onder mangroven een soms metersdik, uiterst fijnmazig wortelpakket groeit. Daarin slaat de plant enorme hoeveelheden CO2 op.”

Bedreigingen

Wilde ezels en loslopende geiten –al jaren een ware plaag op Bonaire– vreten veel vegetatie weg, waardoor er kale vlaktes ontstaan die vatbaar zijn voor erosie. Bij hevige regenval in het noordelijk afstroomgebied gaat een modderpluim richting mangroven, kanalen en kreken slibben daardoor dicht. „Als er geen doorstroming meer is door het getij, wordt het water door verdamping te zout. De mangrove sterft, het water gaat stinken, de dood komt in de pot.” Mangrove Maniacs pakt dit probleem duurzaam aan, al is het nu nog symptoombestrijding. Nieuwe aanplant in het afstroomgebied moet modderstromen later tegenhouden. Sabine Engel: „Het probleem is hardnekkig. Geitenhoeders laten hun dieren overdag vrij rondlopen, ze grazen waar ze kunnen. Daarnaast zijn de vele wilde ezels op dit eiland voor sommigen een historische icoon.”

Er komt ook gevaar vanuit zee. Door warmer water, veranderende stromingen en het wereldwijde gebruik van kunstmest kampt het hele Caraïbische gebied en de westkust van Afrika met een explosieve groei van sargassum. „Dit stevige bruinwier vervuilt niet alleen de stranden van Bonaire, maar dringt ook het mangrovegebied binnen en gaat dan rotten.” Vele handen zijn nodig om het van de stranden en uit de mangrove te halen, soms worden er zelfs Nederlandse militairen ingezet. Engel: „Daarnaast krijgen we ook meer te maken met vervuiling door plastic. Alles wat aanspoelt op de stranden of aan de oostkust dringt ook het mangrovebos binnen.”

Zwaar werk

Geld voor personeel heeft Mangrove Maniacs nog niet. „Gelukkig wonen er op Bonaire veel overwinteraars, renteniers en gepensioneerden die graag af en toe de deur uit willen. Door de handen uit de mouwen te steken, leveren ze een bijdrage aan ons mooie eiland.” Engel noemt nadrukkelijk dat er heel wat Bonairianen meewerken, ook jongeren als er acties zijn.

Wekelijks, maar eens per maand ook in het weekend, trekken de Maniacs eropuit met zagen, grote snoeischaren en scheppen om bestaande doorgangen weer open te maken en met elkaar te verbinden. Ze zagen zich een weg door de bovengrondse wortels en takken, scheppen in de modder en hakken in het dikke ondergrondse wortelpakket. „Fysiek best pittig werk, zeker als het warm is en muggen de aanval inzetten. Maar blijkbaar ook heel motiverend. We doen het ’s ochtends een paar uur, soms komen we maar een meter verder. We sluiten altijd af met gezelligheid rond een hapje en een drankje.” De wijze van werken wil Engel graag duurzaam houden, maar soms doet ze een concessie: „Alleen ervaren vrijwilligers gaan dan met een elektrische zaag de al te dikke stronken te lijf.”

Toerisme

„Helaas gaat het met de ontwikkeling van Bonaire te snel de verkeerde kant op. Nu is het even aangenaam rustig, maar voor deze coronacrisis kwamen er steeds meer cruiseschepen. Toeristen overspoelen dan bij duizenden het eiland.” Als het aan deze mangrove maniac ligt, komt na de crisis het cruisetoerisme niet meer op gang. „De kritiek op deze monsterschepen neemt toe: veel restaurants en verblijfsaccommodaties hebben er niets aan en winkels klagen dat cruisetoeristen weinig kopen. Alleen de vervuilende sector van bussen en taxi’s verdient er wat aan.”

Ook de bouw baart Engel zorgen: „Overal wordt nu gebouwd, straks opent alweer een nieuw hotel de deuren. Gaat de gewone Bonairiaan hier wel van profiteren?”

Niet in de laatste plaats maken de milieubeschermers van Bonaire zich zorgen over de recente aankoop van de voormalig plantage Bolivia door de Nederlandse ondernemer Breemhaar. Ook Sabine Engel: „Het gaat om een gebied van 3000 hectare, 10 procent van ons eiland. Er is natuurlijk niets illegaals aan, die grond was gewoon te koop. Het wordt een investeringsproject met golfbanen, verblijfsaccommodatie en volkswoningen. Kan onze infrastructuur zo’n grootschalig project wel aan?”

Overigens heeft Mangrove Maniacs op zich niets tegen toerisme. „De mangrovebossen lenen zich uitstekend voor kanotoerisme. Tot nu toe mag dat alleen maar in een beperkt deel van het areaal en dan ook zo gedoseerd dat men elkaar niet in de weg zit in die smalle kreken en kanalen. Ik denk niet dat kanotoerisme de natuur verstoort, maar het moet wel leuk blijven.”

Mangrove Maniacs trekt ook internationaal aandacht. Sabine Engel zou laatst voor de hele Caraïbische regio een workshop geven over mangrovebeheer en behoud, die vanwege corona helaas niet doorging. „We vallen gelukkig op, afgelopen jaar stonden we op de tiende plaats van de top 100 van duurzame organisaties die dagblad Trouw in Nederland jaarlijks opstelt. Mangrove Maniacs wordt volwassen en krijgt binnenkort ook rechtspersoonlijkheid.”

De inspectie van de jonge plantjes zit er weer op. Sabine Engel laat in het mangrovebos ook even zien waar deze week nog hard door de Maniacs gewerkt is. Daarna brengt bootsman Gevy Soliana ons weer terug naar de wal.