Het coronavirus legt indirect een zware druk op de reguliere zorg. Niet-acute operaties moeten worden uitgesteld omdat zorgverleners dringend nodig zijn op de corona-afdeling. Daarbij komt dat een deel van het personeel thuis in quarantaine zit. Drie artsen en twee patiënten vertellen wat de uitgestelde zorg voor hen betekent.
Minstens 100.000 noodzakelijke, niet-spoedeisende operaties zijn er het afgelopen jaar uitgesteld, bleek vorige week uit onderzoek van de Nederlandse Verenigingen voor Anesthesiologie en Heelkunde. Het gaat hierbij onder meer om keel-, neus- en oorheelkundige ingrepen en knie-, heup- en galblaasoperaties.
Uitstel van behandeling levert soms „schrijnende” situaties op, zegt Eino van Duyn, oncologisch chirurg aan het Medisch Spectrum Twente (MST). „Mensen die op de wachtlijst staan, kunnen veel pijn of andere klachten hebben.”
In het Enschedese ziekenhuis vonden tijdens de piek van de tweede golf medio december 40 procent minder operaties plaats. Operaties werden uitgesteld omdat verpleegkundigen en operatieassistentes op de corona-afdeling nodig waren.
Ingrepen die zes weken of langer uitstel konden lijden, werden op de lange baan geschoven: onder meer heupvervangingen, liesbreukoperaties en operaties aan de knie of galblaas. Spoedeisende operaties en kankerzorg konden wel altijd doorgaan.
Sinds een paar weken gaat het de goede kant op in het MST, zegt de chirurg. Het aantal coronapatiënten in het ziekenhuis neemt gestaag af. Veel verpleegkundigen kunnen daarom weer op de eigen afdeling aan de slag, waardoor er meer ruimte ontstaat voor niet-urgente operaties. Op dit moment ligt de reguliere zorg nog op 15 procent onder het oude niveau.
Spoedoperaties
Ook in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam is veel niet-coronazorg afgeschaald, zegt cardioloog-intensivist dr. Corstiaan den Uil. Zo wordt een kwart van de hartoperaties uitgesteld. Wachttijden zijn verdubbeld, van drie of vier weken naar zes tot acht. Enkele specialisten bepalen dagelijks aan de hand van een zogenaamde triagelijst welke patiënten dringend behandeld moeten worden en welke langer kunnen wachten.
Spoedoperaties gaan zo veel mogelijk door, zegt Den Uil. Tijdens de pieken in de eerste en de tweede golf hing het erom. „Toen waren we een paar weken zelfs nauwelijks in staat om deze operaties te doen. We hebben veel gebeld met andere ziekenhuizen, of ze onze patiënten konden overnemen.” Momenteel zijn slechts drie van de vier operatiekamers van de Rotterdamse cardiologieafdeling in gebruik. In plaats van acht patiënten kunnen er daarom maar zes per dag geopereerd worden. De reden: operatieassistenten en anesthesisten die normaal assisteren bij een operatie worden ingezet op de corona-afdeling. „Bedden zijn er genoeg. Maar zonder personeel heb je daar weinig aan.”
„Het is een uitputtingsslag”, beschrijft Den Uil de situatie in het ziekenhuis. „We maken lange dagen. De druk op de afdeling blijft onverminderd hoog. Sommige collega’s kunnen daar niet goed tegen. Er zijn verpleegkundigen die soms letterlijk moeten uithuilen.” Behalve dat zorgverleners worden ingezet op de corona-afdeling speelt mee dat er uitval is door ziekte. „Verschillende collega’s zijn besmet. Momenteel zitten vijf arts-assistenten met corona thuis, ondanks dat de meesten zijn gevaccineerd. Wij artsen moeten de patiëntenzorg daarom soms zonder hulp van een art-assistent doen.”
Ook het MST in Enschede heeft te maken met ziekteverzuim, zegt chirurg Van Duyn. Nu zit ongeveer 8 procent van de verpleegkundigen thuis met ziekte of in zelfquarantaine.
Op de oncologieafdeling van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) is de situatie niet anders, beschrijft internist-oncoloog prof. Hans Gelderblom. „Of noem het ziektegerelateerd verzuim. Als je huisgenoot ziek is, mag je niet komen werken. Diensten worden daarom zekerheidshalve driedubbel ingeroosterd.”
Alle zeilen bijzetten
De zorg voor kankerpatiënten gaat onverminderd door in het LUMC, stelt Gelderblom. Wie met kanker binnenkomt, wordt binnen zes weken behandeld. „Dat is tot nu toe gelukt. Maar daarvoor hebben we wel alle zeilen moeten bijzetten.”
Bestralingen en chemotherapieën konden het afgelopen jaar zonder vertraging doorgaan. Operaties die een beslag doen op de intensive care liepen in de drukste perioden wel iets vertraging op. „Die konden we nog net binnen de norm van zes weken inplannen.”
In het voorjaar kwam het bevolkingsonderzoek voor borst- en darmkanker stil te liggen. Ook lieten minder mensen met symptomen van kanker zich onderzoeken in het ziekenhuis, uit angst voor een coronabesmetting. In die periode werden een kwart minder diagnoses gesteld, becijferde het Integraal Kankercentrum Nederland. In de zomer werd er een inhaalslag gemaakt. Gelderblom vraagt zich af wat daar de gevolgen van zijn.
„Het uitstellen van diagnoses van dikkedarmkanker heeft waarschijnlijk een negatief effect op de overlevingskans van de patiënt”, zegt de oncoloog. „Voor borstkanker verwacht ik dat niet. Wel zijn er mogelijk grotere ingrepen nodig als tumoren zich verder hebben ontwikkeld.”
„Kom niet te laat”, adviseert Gelderblom iedereen met klachten die wijzen op kanker. „De zorg wordt ingewikkelder als een patiënt te laat komt. Dan kunnen aanvullende behandelingen nodig zijn, zoals bestraling of chemotherapie.”
De drukste periode op de afdeling oncologie ligt achter de rug. Toch is Gelderblom niet zo gerust over de nabije toekomst. „We maken ons zorgen om de Britse variant. Een fase zoals in maart kunnen we er niet bij gebruiken. Dan moeten we noodzakelijke operaties afzeggen.”
