De politie heeft de afgelopen dagen de handen vol aan het beteugelen van grof geweld. Straatklinkers, golfballen en messen vliegen de ME’er om de oren. Met ingehouden woede zien burgers hoe nietsontziend tuig hun woonplaats in puin slaat. De roep om het leger klinkt.

Boeren in de Achterhoek bieden de politie aan om met 100 of 200 tractoren straten af te sluiten. „Zodat er geen relschopper in of uit kan.” Doetinchem vreesde de komst van 100 relschoppers. „We laten het land niet slopen”, aldus melkveehouder Thijs Wieggers uit Mariënvelde.

Burgemeester Mark Boumans riep inwoners haastig op thuis te blijven. „Ook mensen die zich willen inzetten als beschermers van de stad. We waarderen het gebaar, maar blijft u thuis!”

Koeienboer Ronald van der Scheer uit Kamperveen biedt burgemeester Peter Snijders van Zwolle aan om met 200 tractoren, de stad af te sluiten om rellen te voorkomen. Een destijds demonstrerende boer die nu wil helpen demonstraties van anderen te voorkomen. De burgemeester heeft de boer vriendelijk bedankt.

In Den Bosch, Eindhoven, Tilburg en Maastricht zijn voetbalsupporters dinsdag de straat opgegaan om de politie te assisteren. Supporters in Den Bosch waarschuwden: „Even voor de gastjes die denken er vanavond weer een puinhoop van te maken, dat gaat ’m niet worden! Jullie zijn gewaarschuwd. Blijf met je poten van onze mooie stad en winkels af en helemaal van het ziekenhuis.”

Burgers schieten de politie al langere tijd en in toenemende mate te hulp, signaleert Arnout de Vries, specialist bij TNO in burgeropsporing. Bijvoorbeeld bij zoekacties naar vermiste personen. De groeiende burgerinzet is „een signaal” dat de politie tekortschiet.

Met het tegenhouden van relschoppers, is volgens de TNO-deskundige normaal gesproken buiten de avondklok niet veel mis. Burgerinzet brengt echter ook risico’s met zich mee. „Onder groepen met goede bedoelingen bevinden zich altijd mensen die uit sensatie wel een klap willen uitdelen.”

Het is niet een taak van burgers om relschoppers aan te pakken. „Burgers zijn niet opgeleid om de-escalerend op te treden”, verklaart de TNO-deskundige. „Zij gebruiken eerder hun postuur of vuisten als wapen in plaats van hun mond. De politie is getraind in de-escalerend optreden. We hebben niet voor niets de ME.”

Toch snapt De Vries als bijvoorbeeld een ondernemer in actie komt als zijn winkel wordt geplunderd. „Dat mag ook. Dankzij het burgerarrest mogen burgers relschoppers of vandalen staande houden.” Regels zijn echter onduidelijk.

De huidige inzet van bijvoorbeeld voetbalsupporters, die zelf vaak niet vies zijn van rellen en vernielingen, voelt „ongemakkelijk”, geeft De Vries aan. „Je weet nooit wat die bij zich hebben.”

Het gevaar is „heel groot” dat groepen burgers lijnrecht tegenover elkaar komen te staan. „Op sociale media zien we dit al.” De burgemeester van Eindhoven sprak al over een burgeroorlog. „De toenemende polarisatie dwingt mensen ergens voor of tegen te zijn. Het kan zijn dat groepen echt slaags raken met elkaar.”

De politie „waardeert” het aanbod van burgers bij de aanpak rellen, zegt politiewoordvoerder Sherlo Esajas van de Landelijke Eenheid. „Een goed bedoeld gebaar, een steuntje in de rug.” Burgers helpen de politie echter het beste door zich aan de regels en de avondklok te houden, benadrukt de woordvoerder. „De politie heeft de hulp niet nodig.”