Afschaffing van artikel 23 van de Grondwet, waarin de vrijheid van onderwijs is vastgelegd, bepleit het CDA niet. Maar de partij gaat wél andere accenten leggen. Aan de zin: „Wij beschermen de ruimte voor bijzondere scholen”, voegt de partij toe: „al mag artikel 23 van de Grondwet nooit een vrijbrief zijn voor intolerantie of inperking van elkaars rechten op scholen.”

En de zin dat het CDA bijzondere scholen de vrijheid geeft om op basis van godsdienst of levensovertuiging zelf invulling te geven aan het onderwijs, wordt geschrapt.

ChristenUnie-Kamerlid Bruins: „Ik maak me niet zozeer zorgen over de toevoeging als wel over de zin die verdween. Als je dit schrapt, schrap je de ziel van een christelijke partij. Ik maak met grote zorgen over de toekomst van het bijzonder onderwijs nu het CDA deze fundamentele vrijheid op eigen initiatief weggeeft.”

Zijn SGP-collega Bisschop doet er nog een schepje bovenop: „Het is een amputatie van het CDA-gedachtengoed. De vrijheid moet een knieval doen voor het altaar van gelijkheid. De fragiele balans tussen vrijheid en gelijkheid slaat nu door in de richting van de gelijkheid. Het lijkt erop dat het CDA met de nieuwe formulering artikel 23 in de Grondwet over onderwijsvrijheid ondergeschikt maakt aan artikel 1 over non-discriminatie.”

Hand van Hoekstra

Bruins durft niet te zeggen of hij in de nieuwe formulering de hand van de beoogde lijsttrekker, Wopke Hoekstra, ziet. Bisschop denkt van wel: „Hoekstra heeft als Eerste Kamerlid regelmatig laten zien dat hij moderne opvattingen heeft. Hij biedt minder ruimte voor mensen die een homoseksuele leefstijl afwijzen. Maar het kan toch niet zo zijn dat de nieuwe leider in zijn eentje hele CDA hierin op sleeptouw neemt? Ik weet zeker dat CDA-onderwijswoordvoerder, Rog, die juist deze week afscheid nam van de Kamer, hier niet gelukkig mee is.” Rog was dinsdag en woensdag niet beschikbaar om over dit thema vragen te beantwoorden.

Bruins denkt dat de nieuwe formulering te maken heeft met de islam en het islamitisch onderwijs: „Het CDA is een cultureel-conservatieve partij. Net als bij VVD en PVV bestaan er zorgen over de opkomst van de islam. Maar echte vrijheid is vrijheid die je ook aan een ander gunt. Ook al ben je het niet met hem of haar eens. Dat is fundamenteel in een democratische rechtsstaat.”

Hard gevecht

Waar dit toe gaat leiden? Bisschop: „De nieuwe, verdunde formulering zet het CDA tijdens de formatie op achterstand als andere fracties willen spreken over inperking van artikel 23. Hier gaat een verkeerd signaal van uit.” Bruins: „Artikel 23 is kennelijk niet veilig bij het CDA. Dan doet wat met de verhoudingen. Als het CDA tijdens een kabinetsformatie hier niet langer pal voor staat, dan wordt het voor de ChristenUnie een hard gevecht. Als we al een uitnodiging krijgen om aan de formatietafel komen.”

Toelatingsbeleid

Bruins en Bisschop denken dat het toelatingsbeleid en identiteitsverklaringen als eerste verboden gaan worden. Bruins: „Dat vind ik kwalijk. Het behoort tot de grondwettelijke vrijheid van scholen om een toelatingsbeleid te voeren.”

Ook als het gaat om de inhoud van het lesprogramma zal de overheid op termijn de duimschroeven aandraaien, zo vrezen beide Kamerleden.

Bruins: „De Onderwijsinspectie zal steeds meer gaan toetsen of scholen voldoen aan de mainstream opvattingen in de samenleving.”

Bisschop: „Ik vrees dat scholen straks zaken als een homoseksuele leefwijze en homohuwelijken niet langer af mogen afwijzen. Iedereen moet kennelijk gelijk denken, maar dat is iet waarvoor we grondrechten hebben. Die waarborgen juist vrijheden voor minderheden.”