Luthers erfenis (4): Luther is gevonden
Generaties kinderen hebben geleerd dat er verschil is tussen Luther en Calvijn. Luther stelde de vraag: „Hoe krijg ik een genadig God?” Maar Calvijn stelde de vraag: „Hoe komt God aan zijn eer?”
Over die vraag van Luther wil ik het nu hebben. Luther is op zoek geweest naar God en heeft Hem uiteindelijk gevonden. Jarenlang heeft hij geworsteld, gezocht, gebeden, verlangd naar genade, zonder te vinden. Totdat ten slotte het bevrijdende moment kwam dat hij van God genade kreeg. Zo zullen veel mensen over Luthers vraag gehoord hebben op school, op de catechisatie, in de preken of in kinderboeken gelezen.
Het is waar dat Luther het klooster inging omdat hij God zocht. Ieder die wilde intreden, moest er op de poort aankloppen. De monnik die opendeed, vroeg dan: „Wat kom je hier doen?” En Luther antwoordde, evenals ieder ander: „Ik zoek God.” Waarop hij binnen werd gelaten.
Beginpunt
Maar toch is de vraag van de zoekende Luther voor misverstand vatbaar. Alsof de vraag geoorloofd is: „Hoe krijg ik God genadig?” Dat was wel wat Luther probeerde. Hij zou zeggen, terugkijkend op zijn leven: „God was allang genadig, maar ik geloofde het niet.” Luthers reformatorische doorbraak was niet de uitkomst van zijn zoektocht naar een genadige God, maar eerder de veroordeling daarvan. Het was niet het eindpunt waarnaar Luther streefde, maar het beginpunt dat hij had verwaarloosd. Niet Luther zocht God, maar God zocht Luther. Niet Luther vond God, maar God Luther. Evenals het schaap niet de herder zocht, maar de herder het schaap (Lukas 15:6). Maarten was al gevonden, zelfs voordat hij zoeken ging.
In een adventspreek over de intocht van Jezus te Jeruzalem (Matth. 21:1-9) zegt Luther het later zo: „Kijk, dat betekent het nu als er staat „Uw Koning komt!” Jij zoekt Hem niet, maar Hij jou. Jij vindt Hem niet, maar Hij jou. De predikers komen van Hem, niet van jou. Hun boodschap komt van Hem, niet van jou. Je geloof komt van Hem, niet van jou. Vraag dus niet waar je beginnen moet om vroom te worden. Er is geen begin dan waar je Koning komt en gepreekt wordt.”
Aanwezig
Als wij deze dagen het verhaal van Luther vertellen of horen, laten we dan de vraag „Hoe krijg ik een genadig God?” niet misverstaan. Dat kunnen we voorkomen door te luisteren naar wat Luther in de genoemde preek nog verder zegt: „De valse leer is niets anders dan dat wij moeten beginnen. Wij moeten eerst God zoeken, tot Hem komen, Zijn genade verdienen. Wees op je hoede voor dit vergif! Het is een duivelse leer. Want God moet in jou beginnen, zodat jij Hem zoekt. Hij is reeds aanwezig als jij Hem begint te zoeken.”
Dr. G. A. van den Brink is vertaler bij de Luther Heritage Foundation in Veenendaal. In deze tweewekelijkse rubriek brengt hij Luther en zijn werk voor het voetlicht.
