De Wit-Russische oppositie slaagt er vooralsnog niet in om Aleksandr Loekasjenko af te zetten. De president doet er alles aan om aan de macht te blijven.
Aleksandr Loekasjenko verschanst zich in woord en gebaar. De Wit-Russische president spreekt over buitenlandse bedreigingen, stapt met een machinegeweer uit een helikopter en laat journalisten oppakken. Dit schrikt de demonstranten op straat niet af. Sinds de vervalste presidentsverkiezingen van 9 augustus gaan ze iedere dag door met protesteren tegen Loekasjenko. Beide kampen geven niet op.
Het was donderdag een typisch staaltje van Loekasjenko’s huidige manier van opereren. Hij had het over tanksporen in buurlanden Polen en Litouwen en over Amerikaanse F16-gevechtsvliegtuigen bij Berlijn die binnen vijftien tot twintig minuten boven Wit-Rusland kunnen vliegen, misschien wel uitgerust met kernbommen. Loekasjenko’s boodschap: de NAVO is uit op zijn val en de verovering van Wit-Rusland.
Zijn woorden over buitenlandse bedreigingen worden met de dag feller. De Wit-Russische president staat onder druk sinds de uitslag van de presidentsverkiezingen. Volgens de officiële uitslag kreeg Loekasjenko 80 procent van de stemmen, terwijl zijn voornaamste opponent Svetlana Tichanovskaja niet verder kwam dan 10 procent. De oppositie gelooft niet dat de verkiezingen eerlijk zijn verlopen en verzet zich tegen de uitslag.
Laatste snik
Loekasjenko’s woorden dienen in ieder geval twee doelen. Ter afleiding van de dagenlange protesten tegen hem. Daarnaast om de oppositie zwart te maken. Die trekt samen op met het buitenland, zei de president eerder deze week.
Zijn uitlatingen passen in de harde lijn die Minsk de afgelopen tien dagen heeft ingezet. Terwijl de oppositie openstaat voor een dialoog, wil Loekasjenko daar niets van weten. Dat hij met een machinegeweer een helikopter uitstapt, moet aangeven dat hij bereid is te vechten tot de laatste snik. De autoriteiten deinzen niet terug voor het arresteren van binnen- en buitenlandse journalisten.
Afgelopen week moest Nobelprijswinnaar voor de Literatuur Svetlana Aleksijevitsj voor verhoor naar de politie. Ze is een fel criticus van de president en lid van de Coördinatieraad, door de oppositie opgericht om een vreedzame machtsoverdracht te bewerkstelligen. Volgens de Wit-Russische openbaar aanklager is de raad bedoeld om de macht in Wit-Rusland over te nemen en de nationale veiligheid te ondermijnen.
Loekasjenko voelt zich gesterkt door Russische steun. Op zijn verzoek heeft het Kremlin een reservemacht van de politie klaarstaan om in te grijpen in Wit-Rusland. De afspraak zou zijn dat de reservemacht alleen ingrijpt als de crisis in Wit-Rusland niet meer onder controle is. Wanneer demonstranten „bepaalde grenzen overgaan”, zoals vernielingen, het in brand steken van auto’s, huizen en banken en het innemen van overheidsgebouwen.
Bloemen
De oppositie weet niet van opgeven en gaat vreedzaam de straat op. Met bloemen, dansen en gezang zetten ze hun eisen kracht bij: erkenning van Tichanovskaja als president, het vertrek van Loekasjenko en vrijlating van politieke gevangenen. Voor morgen staat een massademonstratie gepland. Vorige week kwamen daar in Minsk tweehonderdduizend mensen op af. Ook buiten de hoofdstad gingen Wit-Russen protesteren. De massaliteit geeft de oppositie moed en kracht om te protesteren. Maar het is niet genoeg om Loekasjenko weg te krijgen.
De oppositie staat er minder sterk voor dan ze had gehoopt. De arbeidersstakingen tegen de verkiezingsuitslag die het land de eerste dagen na de verkiezingen troffen, zijn geluwd. De rol van de arbeiders is essentieel. Zij vormden jarenlang de ruggengraat van Loekasjenko’s steun. Hen overhalen is een overwinning voor de oppositie. Maar de animo om te staken is afgenomen door dreigementen en arrestaties onder stakers.
Patstelling
Hoe nu verder? Revoluties kunnen slagen, maar ook mislukken. De Russische krant Komsomolskaja Pravda verwees naar het Zuid-Amerikaanse land Venezuela. Met Loekasjenko als Nicolás Maduro en Tichanovskaja als Juan Guaidó in „een jurk.” Zijn oppositiebeweging slaagde er niet in Maduro af te zetten. Hoewel de Venezolaanse president de steun heeft verloren onder delen van de bevolking, heeft hij net als de Wit-Russische president Loekasjenko de veiligheidsdiensten en Rusland achter zich. Zij houden Maduro overeind.
Een patstelling lijkt momenteel het beste woord om de huidige situatie in Wit-Rusland te beschrijven.
