Nu Abu Bakr al-Baghdadi, hoofd van Islamitische Staat (IS), is gedood, zit de terreurorganisatie zonder aansprekende leider. Maar binnen IS worden besluiten al langer decentraal genomen.
Acht Amerikaanse helikopters zetten zaterdagavond vanuit Irak koers naar Barisha, een dorpje in het noordwesten van de Syrische provincie Idlib. Doel: een huis aan een afgelegen landweggetje. Dat is het onderkomen waar Baghdadi (48), sinds 2014 zelfbenoemd kalief van IS, zich schuilhoudt.
Het doel van de operatie, Baghdadi, vlucht met drie van zijn jonge kinderen in een ondergrondse gang bij het huis. Amerikaanse militairen achtervolgen hem met honden. De gang loopt dood en uiteindelijk kiest Baghdadi voor zijn eigen dood. Hij blaast zichzelf en de drie minderjarige kinderen op met zijn bomvest.
Korte tijd later nemen de Amerikanen dna af van het verminkte lichaam. Daaruit blijkt onomstotelijk dat het inderdaad om de IS-leider gaat. Op zondagmiddag geeft de Amerikaanse president Donald Trump een ronkende toespraak waarin hij vertelt hoe Baghdadi „huilend en jammerend” de tunnel in rende. „Hij stierf als een lafaard”, zegt Trump.
De boodschap die daarvan uitgaat richting terroristen is glashelder: het kan even duren, maar vroeg of laat krijgen we je toch. Daar zit een kern van waarheid in. Na bijna tien jaar speuren werd in 2011 op een soortgelijke manier ook met Osama bin Laden afgerekend, de leider van al-Qaida – en dit jaar nog met diens zoon.
Ontmanteld
IS wordt op dezelfde manier stelselmatig ontmanteld. Niet alleen Baghdadi is gedood, ook diens rechterhand Abu Hassan al-Muhajjir, de officiële woordvoerder van IS, werd dit weekend door de Koerden in samenwerking met de Amerikanen om het leven gebracht. Er is een lange lijst van andere topmannen die al eerder werden uitgeschakeld.
Niet allen waren in de praktijk nog actief als leiders –dat geldt mogelijk zelfs voor Baghdadi– maar de meesten golden wel als charismatische figuren. Het is daarom nog niet zo makkelijk voor IS om een nieuw boegbeeld te vinden. Bronnen melden dat Baghdadi afgelopen zomer de Iraakse ex-officier Abdullah Qardash aanwees als zijn opvolger, maar die heeft niet het aura van de uitgeschakelde leiders.
Bovendien is het nog maar de vraag of een toekomstige IS-leider ooit weer zoveel mensen aan zich weet te binden. De droom van het IS-kalifaat is, met het heroveren van het laatste grondgebied, aan scherven gevallen. Als het ware om dat te onderstrepen, hebben de Amerikanen het huis van Baghdadi na de operatie met de grond gelijk gemaakt. De satellietafbeelding op Google Maps heeft al een update gekregen: van de laatste schuilplaats van de kalief in Barisha rest slechts puin.
Dat geldt echter niet voor het gedachtegoed van IS. Los van de feitelijke leiding zijn IS-sympathisanten er de afgelopen jaren steeds weer in geslaagd om aanslagen te plegen. Losse cellen zijn vandaag belangrijker dan een centrale commandostructuur.
Daarom kunnen de verschillende IS-filialen, zoals in Egypte, Libië, Jemen en West-Afrika, relatief eenvoudig zelfstandig doorgaan. Het is dan ook een illusie om te denken dat IS samen met zijn kalief ten onder is gegaan. Het soennitisch jihadisme laat zich niet uit de weg ruimen zoals zijn leiders uit de weg kunnen worden geruimd.
