Honderden slaapdeskundigen maken zich zorgen om verkeerd gebruik van melatonine, meldde de NOS eind vorige week.

Wat is melatonine?

Melatonine is een hormoon dat ’s avonds en ’s nachts wordt uitgescheiden in het bloed door de pijnappelklier, een orgaan achterin de hersenen. Dit wordt gereguleerd door de biologische klok, gelegen in de hypothalamus.

Aan het begin van de nacht is het melatoninegehalte in het bloed op zijn hoogst; in de loop van de nacht daalt het. Tegen zonsopgang, als zonlicht via de ogen –ook als de oogleden gesloten zijn– doordringt tot de hersenen, stopt de pijnappelklier met het produceren van melatonine.

Hoe werkt melatonine?

Melatonine geeft een signaal aan het lichaam dat het donker is en tijd wordt om te gaan slapen. Het hormoon reguleert dus wanneer de slaap intreedt, maar het heeft weinig invloed op de diepte van de slaap. Om die reden is melatonine op zichzelf geen krachtig slaapmiddel.

Waarom zijn de wetenschappers bezorgd?

Mensen slikken melatonine meestal niet om hun slaap-waakritme te reguleren, maar om in slaap te komen. Misschien dat je na gebruik ervan een paar minuten eerder in slaap valt, maar je biologische klok kan wel een uur per dag verschuiven. Dat kan je slaapritme verstoren en slaperigheid overdag bevorderen.

Bovendien kunnen er bijwerkingen optreden. Een enquête van de Rijksuniversiteit Groningen onder melatoninegebruikers uit 2002 meldt onder meer de volgende: sufheid, duizeligheid, hevig dromen, verminderd reactievermogen, vaak wakker worden, hoofdpijn en spierslapte.

Dus geen melatonine meer slikken?

Mensen met een jetlag kunnen er wel baat bij hebben, om de biologische klok te helpen resetten. Ook kunnen melatoninepillen nuttig zijn voor mensen van wie het lichaam te weinig melatonine aanmaakt. Vaak is dat het geval bij oudere mensen. Een speekseltest kan dit uitwijzen.

Zijn andere slaappillen beter?

Melatonine is een lichaamseigen stof. Daarom is melatonine nog de minst slechte onder de slaappillen die op de markt zijn. Andere slaapmiddelen bezorgen je geen natuurlijke nachtrust, maar werken vaak verdovend. Het effect is vergelijkbaar met dat van alcohol: de slaap is minder diep en het patroon van hersengolven tijdens de slaap wijkt af.

Bovendien kan er bij slaapmedicatie gewenning en verslaving optreden. Wanneer mensen stoppen met slikken, slapen ze vaak veel slechter dan voordat ze ermee begonnen.

Tot slot kan slaapmedicatie zelfs je levensduur verkorten. Amerikaans onderzoek liet in 2012 zien dat mensen die zolpidem of temazepam gebruikten, een vier tot vijf keer zo grote kans hadden om te overlijden dan niet-gebruikers, gedurende een periode van 2,5 jaar waarin ze gevolgd werden. Zelfs mensen die niet meer dan achttien pillen per jaar slikten, hadden nog een 3,6 keer zo grote kans om te overlijden.

Wat moet je dan doen bij slaapproblemen?

Een veelvoorkomende oorzaak van slaapproblemen is stress. In plaats van slaappillen slikken is het effectiever om te proberen dit soort onderliggende oorzaken weg te nemen. Bijvoorbeeld door kalmerende middelen te gebruiken –zoals een kruidenextract op basis van valeriaan– of door ontspanningsoefeningen te doen vlak voor het slapen gaan. Ook is het belangrijk om ’s avonds laat geen inspannende activiteiten meer te doen, zodat het lichaam langzaam naar de slaap kan toewerken.