Natuurlijk weten we het. Elke houten tafel of stoel is ooit een boom geweest. Die is gerooid, gezaagd, gedroogd en verwerkt tot meubelstuk. Vaak zie je dat erin terug. Neem een boomstamtafeltje of een tafelblad waarin de nerf nog goed te onderscheiden is. Soms ook niet, bijvoorbeeld als er over de nerf een vrolijk verfje is gestreken.

Woningen bestaan voor een groot deel uit hout. Neem de kozijnen en de trap. In veel huizen ligt bovendien een houten vloer. Of ze staan zelfs op heipalen.

Bijbel

Het gebruik van hout in gebouwen heeft oude papieren. In de Bijbel worden de termen ”boom” en ”hout” honderden keren gebruikt. Alleen al de Libanonceder komt zeventig keer in het Oude Testament voor.

Bij de bouw van de tabernakel staat welke specifieke houtsoort is gebruikt: sittimhout, het hout van de acacia. De zuilen, wanden, het brandofferaltaar, de tafel van de toonbroden en het reukofferaltaar zijn van sittimhout gemaakt. Om welke acaciasoort het precies ging, is lastig te zeggen. In ieder geval was het een soort die zwaarder en harder dan eikenhout was. Een zeer duurzame soort en goed bestand tegen insectenvraat.

Sittimhout was in die tijd in grote hoeveelheden aanwezig op het schiereiland Sinaï. In 1822 zijn niet ver van de Sinaï bossen van de machtige acacia aangetroffen.

Eikenhout

In Midden- en West-Europa werd eikenhout tot 1600 de meest gebruikt. Het is een sterke en harde soort die makkelijk te bewerken is. Toen de handel met andere landen toenam, kwamen er ook steeds meer houtsoorten van verder weg West-Europa binnen: dennen-, grenen-, iepen-, essen-, linde-, populieren- en elzenhout uit Oost-Europa en Scandinavië verdrongen het eiken. Voor luxere meubels en versiersels werd, vooral in landen rond de Middellandse Zee, notenhout gebruikt.

Met de komst van nieuwe soorten hout deed ook een nieuw fenomeen intrede: de mode in houtsoorten. Mensen hadden wat te kiezen. En namen trends van elkaar over. Ook wilden ze door middel van het gebruik van bepaalde soorten hout hun status kracht bij zetten. Zo werd er in de 18e eeuw veel wortelnotenhoutfineer gebruikt. Denk maar aan de antieke secretaires en kasten. Dit soort hout gaf de meubels een donkere en luxe uitstraling. Tegenwoordig zie je die houtsoorten veel terug in dashboards van dure auto’s.

Degelijk

In de jaren na de Tweede Wereldoorlog koos een groot deel van de bevolking na het trouwen een degelijk interieur. Het moest tenslotte een heel leven meegaan, was het idee. Daarvoor werd vaak eikenhout gekozen. Typerend zijn de kasten en banken met bolpoten.

Vanaf de jaren 60 kwam kleur in, met daarbij chromen accenten. Daarmee was het gebruik van hout overigens niet verdwenen. Meubels met dunne pootjes verdreven de degelijke eikenhouten exemplaren. Teakhout was in beeld, maar ook triplex. Dit laatste werd gefineerd of gelamineerd met opvallende kleuren.

Terug naar de natuur

In de jaren 70 was er een beweging terug naar de natuur. Er kwam veel bruin, groen en oranje de huizen binnen. Wanden kregen een kurklaagje of werden met schrootjes bedekt en meubels uit de jaren 50 en 60 werden hergebruikt.

In de jaren 80 kwam eikenhout even terug. Maar ook beukenhout was populair. Meubels hadden veel rondingen en bestonden vaak uit gebogen hout; beukenhout leende zich daar uitstekend voor. Later zijn ook alternatieve houtsoorten als bamboe en riet te zien, vaak in stoelen en tussenwanden.

IKEA, dat in de jaren 90 naar Nederland kwam, bracht de goedkopere houtsoorten (bijvoorbeeld vurenhout en grenen) mee. Doordat meubels betaalbaarder werden, volgden de woontrends elkaar steeds sneller op. En de gewone man deed er steeds vaker aan mee.

Duurzaamheid

In het nieuwe millennium werd het aspect duurzaamheid weer belangrijker. Daar paste teakhout goed bij, omdat het een stevige soort is die lang meegaat. Ook nu is duurzaamheid qua meubels nog een belangrijk thema. Materialen worden hergebruikt. En we vinden het mooi als meubels een geschiedenis, een verhaal, hebben. In veel woonkamers en tuinen staan ook meubels van gerecycled hout, zoals steigerhout of sloophout.

Ook hout in zijn puurste vorm is nog altijd populair. Een voorbeeld daarvan is de boomstamtafel: de vorm van de boomstam is nog goed terug te zien in het tafelblad. Boomstammen worden gebruikt als bijzettafel en robuuste houten takken krijgen een nieuw leven als kapstok of trapleuning.

Oog voor detail

Behalve duurzaamheid wordt tegenwoordig een nieuwe trend zichtbaar. Na de crisis durft men weer wat meer uit te pakken en de meubels krijgen langzamerhand weer een luxere uitstraling. Vakmanschap en oog voor detail worden belangrijke thema’s. Houtbewerkers mogen weer aan de slag met authentieke bewerkingstechnieken.

Bij de luxe uitstraling past een gladde afwerking van het hout. En het ruwe hout is daarmee passé. Eikenhout, notenhout en beukenhout zijn typische houtsoorten die langzamerhand hun intrede weer doen.

Tweedehands goede keus

Als je hout goed uitzoekt en gebruikt, is het een milieuvriendelijk materiaal, en komen (tropische) bossen niet onnodig onder druk te staan. Voor het milieu is tweedehands hout veruit de beste keuze, zegt Milieu Centraal.

Tips om verantwoord met hout om te gaan:

l Zorg voor een lange levensduur. Let er daarom op geschikt hout te gebruiken voor een klus en zorg voor een degelijke constructie en onderhoud.

l Koop zo mogelijk hergebruikt of tweedehands hout; hout met het label FSC-Recycled is zeker goed.

l Ga je voor nieuw hout, let dan op keurmerken, zoals FSC of PEFC, zeker als het om tropisch hout gaat. Vraag er ook gerust naar als een aannemer de klus of verbouwing uitvoert.

l Geen producten met keurmerk te krijgen? Neem dan onbehandeld naaldhout van Europese herkomst zoals grenen, lariks, douglas en vuren.

l Breng afgedankt hout naar een winkel voor tweedehands bouwmaterialen, een kringloopcentrum of de milieustraat.

Hard of zacht

l Massief hout is en blijft een natuurproduct. Dat heeft de eigenschap dat het altijd blijft werken. Met name onder invloed van de luchtvochtigheid. Bij een te lage luchtvochtigheid droogt hout uit, krimpt en kan in extreme gevallen zelfs gaan scheuren. Dat kun je voorkomen door de luchtvochtigheid op peil te houden (ca. 60 procent is ideaal). Een waterbakje aan de radiator kan al veel schade voorkomen. Een tafel of kast niet te dicht bij de verwarming of open haard zetten ook.

l De natuurlijke kleur van hout verandert na verloop van tijd onder invloed van het licht. Lichtere houtsoorten worden doorgaans wat geler of donkerder, terwijl donkere houtsoorten juist verbleken of lichter worden. Tip: verplaats spullen die op een kast of tafel staan regelmatig, zodat het hout overal gelijkmatig van kleur wordt.

Eigenschappen

Er zijn twee groepen hout: loofhout en naaldhout. Loofhout komt zoals de naam al zegt van loofbomen en wordt ook wel hardhout genoemd. Dat is een vertaling van het Engelse ”hardwood” en zegt niets zegt over de hardheid van het hout. Er zijn namelijk ook loofbomen die heel zacht hout leveren, zoals linde, populier en wilg. De boomsoort is dus belangrijk voor de hardheid, maar ook het groeiklimaat. Een echt harde houtsoort is azobé, afkomstig uit tropische bossen in Afrika.

Naaldhout is afkomstig van naaldbomen. Naaldhout wordt ook wel zachthout genoemd, naar het Engelse ”softwood”. Gemiddeld is naaldhout aanmerkelijk zachter dan loofhout. Maar net als bij loofhout zijn de boomsoort en het groeiklimaat bepalend voor de hardheid van het hout. De in Nederland meest gebruikte soorten naaldhout zijn vurenhout en grenen.

Bron: Wikipedia

serie Natuurlijke materialen

Dit is het vijfde deel in een serie over wonen waarin natuurlijke materialen de hoofdrol spelen.

rd.nl/natuurlijkematerialen