Waren de wijzen uit het Oosten Arabieren? Volgens de grote Joodse dichter uit het Reveil, Isaäc da Costa, wel. Ze waren een voorproefje, een „eersteling van een grotere redding”, schrijft hij in een van zijn gedichten.

Da Costa bedoelt: er zullen nog veel méér Arabieren komen die in Christus gaan geloven. „De tijden zijn gezet, waarin ook Ismaël de schedel diep zal buigen,/ en van zijns broeders eer, verrukt van zin, getuigen. (...) Welk een dag/ waarop ook Ismaël met Izak hopen mag!”

Nu zuigt Da Costa dat niet uit zijn duim: hij citeert in zijn gedichten vrijwel letterlijk profetieën uit onder meer Jesaja 60, waar staat dat Kedar en Nebajoth –beiden zonen van Ismaël– met hun rammen en kamelen in Jeruzalem God zullen eren.

En zo zijn er nog veel meer teksten. Niet alleen Da Costa stuitte er op. Oud-zendeling Laurens de Wit ontdekte er de achterliggende jaren steeds meer. Hij raakte in de ban van de Bijbelse boodschap over Ismaël en zijn nageslacht. Nadat hij vanuit het Midden-Oosten terugkeerde naar Nederland, schreef hij er een dik boek over: ”Afgewezen en geliefd”, een titel die wat hem betreft precies samenvat hoe het staat met Ismaël en zijn nakomelingen. Het boek verscheen dit jaar.

De vorm waarin hij het boek uiteindelijk goot is tamelijk uniek: het is in wezen een studieboek, maar in romanvorm opgeschreven. „Daar heb ik een hele worsteling mee gehad”, biecht De Wit op in zijn studeerkamer in zijn woonplaats Ermelo. „Maar waarom niet? De Bijbel is zelf ook een mengelmoesje van stijlen.” Lachend: „De christelijke boekhandel heeft wel een dilemma: waar moet je dit plaatsen? Het past in geen enkele categorie.”

Die buitencategorie blijkt ook nog uit iets anders: het hele boek zit vol met QR-codes, die met een mobiele telefoon te scannen zijn. Ze verwijzen naar Bijbelstudies, filmpjes en ander materiaal op een zeer uitgebreide website die het boek ondersteunt: godloves­ishmael.com. De Wit, die vloeiend Arabisch spreekt, heeft sommige delen van de site ook in het Engels en het Arabisch vertaald.

De eerste naspeuringen voor zijn boek dateren al van jaren geleden, zegt de auteur. „In 2008 viel mijn oog nadrukkelijk op wat er in Genesis 16 tegen Hagar wordt gezegd. Je zoon zal een wilde ezel van een mens zijn, staat er. Ik dacht toen: Stel dat dit tegen mij gezegd wordt, hoe zou ik dat dan opvatten? Wat betekent het om een wilde ezel te zijn? Het wordt even verderop in de tekst uitgelegd, maar veel vertalers interpreteren het negatief. De Statenvertaling is nog het meest neutraal.”

De Wit kwam tot de conclusie dat de „ezelbelofte” over Ismaël juist positief moet worden opgevat. De wilde ezel of woudezel is een symbool van vrijheid, van ongebondenheid. „God wilde niet dat Ismaël en zijn nageslacht onder een juk zouden komen.”

Toen hij zijn omgeving vertelde van zijn ontdekkingen, spoorden sommigen hem aan een boek te maken. „De ontdekkingsreis werd steeds mooier en groter. Anderen raadden me boeken aan, met name van de auteurs Iet Bleeker, Faisal Malick en Tony Maalouf. Die bevestigden voor mij dat ik echt iets op het spoor was.”

Uw boek werpt een verrassend positief licht op Ismaël en zijn nakomelingen. De rol van de slechterik geeft u in plaats van hem aan Ezau. Waarom?

„Ezau wil niet gaan in de weg van God. Dat komt op vele manieren in de Bijbel terug. Het komt weliswaar tot een verzoening met zijn broer Jakob, maar later willen zijn nakomelingen, de Edomieten, Israël toch niet door hun land laten trekken. Voortdurend zie ik een rebellie bij Ezau die ik niet zie bij Ismaël en zijn nakomelingen. Zij beiden moesten buigen voor Izak. Ismaël doet dat wel, Ezau niet. De conclusie van God in Maleachi is dan: Jakob heb Ik liefgehad, Ezau heb ik gehaat. De wortel van de haat tegen Izak ligt niet bij Ismaël, maar bij Edom.”

Maar de huidige haat tegen Israël komt overál in de islamitische wereld terug, niet alleen bij de nakomelingen van Edom.

„Ik denk niet dat veel Arabieren echt Joden haten. De Koran en andere islamitische geschriften geven daar wel aanleiding toe, maar ik vraag me af: zit die haat echt in de harten? Ik denk het niet. Ik realiseer me dat het bij demonstraties anders kan overkomen, maar mijn ervaring is dat individuen andere dingen zeggen als ze alleen zijn dan wanneer hen in een groep treft. Spreek je hen apart, dan hoor je weinig over Jodenhaat.”

Loopt u niet het gevaar negatieve passages over Ismaël weg te poetsen, bijvoorbeeld in Psalm 83?

„Dat is inderdaad een gevaar. Maar ik heb dit boek naar eer en geweten geschreven. Ik heb het opgeschreven zoals ik denk dat God het bedoeld heeft. En ja, daarbij heb ik me vaak afgevraagd of ik niet te veel naar een conclusie heb toegeschreven. Dat was een deel van mijn strijd.”

Sommige mensen redeneren: als Abraham God op Zijn Woord had vertrouwd, was Ismaël nooit geboren en was de islam er misschien wel niet geweest. Het bestaan van Ismaël is, kortom, een gevolg van ongeloof.

„Dat is een heel terecht statement. Maar ga dan ook verder. Het was evenmin Gods bedoeling dat Adam en Eva van de vrucht zouden eten. Maar toen ze dat toch deden, had God zijn plan al klaar – Hij had al bedacht dat Jezus aan het kruis zou sterven. Zo is het ook met Ismaël. Zijn bestaan is een gevolg van ongeloof, maar God had een plan met hem. Dat leid ik onder meer af uit het feit dat ook Ismaël besneden is. En ook hij kreeg de belofte dat hij tot een groot volk zou worden. God had daar beslist een bedoeling mee.”

Uw geluid is in de kerkgeschiedenis relatief nieuw. Maakt dat een boek als dit extra spannend?

„Ik ben niet de enige. Ook Isaäc da Costa is al heel positief in zijn verwachting voor de Arabieren. En hetzelfde geldt ook de grote zendeling onder moslims, Samuel Zwemer.”

Van voor pakweg 1800 zijn die voorbeelden er weinig. De zeventiende-eeuwse Simon Oomius, die op aandringen van Voetius een boek schreef over de islam, zegt zelfs dat zogenaamde beloften voor moslims in de Bijbel „dromerijen uit de hersenen van suffende en melancholieke mensen” zijn.

„Daar heb ik zo geen antwoord op. Ik weet niet direct van positieve interpretaties in de periode daarvoor. En ja, de interpretatie van sommige onvervulde profetieën kun je gemakkelijk bestempelen als speculatief. Dat kan ik niet ontkennen. Faisal Malick zegt in zulke gevallen: God heeft tot mij gesproken, dit is de goede uitleg. Zelf ervaar ik dat ook zo, maar ik heb geleerd dat je daar in Nederland beter voorzichtig mee kunt zijn. Hoe dan ook, er zullen miljoenen Arabieren tot geloof komen. Dat geloof ik vast.”

Tegelijk houdt u overeind dat Izak de eerste is. Dat moet voor veel moslims onverteerbaar zijn.

„In gesprekken met moslims gaat het daar meestal niet over. Met ex-moslims die christen werden, heb ik hier wel over gesproken. Het is een heftig onderwerp. Ze kunnen dat meestal niet accepteren. Ik wil tegelijk relativeren hoe erg dat is, want wij hebben ook onze dingen die we niet kunnen accepteren. Dat de eerste christenen alles gemeenschappelijk hadden is bijvoorbeeld iets waar wij geen raad mee weten.”

Christenen die over moslims schrijven, hebben nogal eens de neiging om de positie van Israël te bagatelliseren. U niet.

„De vervangingstheologie, dat de kerk in de plaats van Israël gekomen is, is dé leer die onder Arabische christenen verkondigd wordt. Ik wil daar niet in meegaan en anderzijds wil ik ook voorkomen dat ik alléén oog heb voor Israël.

Ik heb naar beide kanten toe iets willen zeggen. Ik zie dat Palestijnse christenen vaak tussen wal en schip vallen. Met dit boek wil ik hun mede een stem geven.

Maar er is ook een andere kant. Gods plan is dat Ismaël zich aan Izak onderwerpt. De Joden zijn de stam waarop Arabieren en Nederlanders en alle andere volken geënt worden. Voor sommige mensen ligt dat gevoelig, maar dit is de Bijbelse boodschap. Ik wil daar niets aan afdoen.”

>>godlovesishmael.com voor uitgebreide achtergrondinformatie bij het boek.

Bijbelse onderbouwing

Ismaël werd afgewezen door Abraham, maar uiteindelijk niet door God. Die boodschap probeert Laurens de Wit in zijn boek ”Afgewezen en geliefd” Bijbels te onderbouwen. Een samenvatting van enkele argumenten die hij aandraagt.

Hoe blijkt dat niet alleen Izak, maar ook Ismaël gezegend wordt?

1. Zoals Hagar (de moeder van Ismaël) een ontmoeting had met de Engel des Heeren, zo geeft God ook de geestelijke nakomelingen van Ismaël (moslims wereldwijd) vaak dromen en visioenen waarin ze een ontmoeting hebben met Jezus.

2. God bepaalde Zelf de naam van Ismaël. Dat deed Hij verder alleen met Izak, Johannes de Doper en Jezus. Dat wijst erop dat Ismaël speciaal was in Gods ogen en dat Hij, net als bij de anderen, een bijzonder plan met hem en zijn nageslacht heeft.

3. Ook Ismaël is besneden, en dat geldt nog steeds voor alle moslims wereldwijd, zonder dat dit een opdracht is in de Koran. God sloot Ismaël en zijn nageslacht dus niet uit van het teken van Zijn verbond.

Wat is Gods plan met Ismaëls nakomelingen?

1. God wil dat Ismaël de eeuwen door tot zegen is voor anderen. Dat bleek bijvoorbeeld in het feit dat de wijzen uit het Oosten, volgens De Wit ismaëlieten, de eersten waren die Jezus aanbaden. Het zal ook in later tijden blijken.

2. God gaat een geweldige opwekking geven in het Midden-Oosten. Jesaja voorspelde dat Egypte en Assyrië (dat onder meer delen van Irak en Syrië beslaat) op een dag de Heere zouden dienen. Het volk van Scheba (het huidige Jemen) zou eveneens God eren in Jeruzalem. Hetzelfde geldt voor de nakomelingen van Nebajoth en Kedar (zonen van Ismaël). Al die beloften moeten nog vervuld worden.

3. God gaat wellicht Arabieren gebruiken om Joden te bereiken. Paulus schrijft dat de Joden jaloers zullen worden op de heidenen. Als uitgerekend de nakomelingen van Ismaël massaal tot geloof komen, wat zal dat dan met de nakomelingen van Izak doen? Dan zal verzoening tussen Joden en Palestijnen eindelijk in het verschiet liggen.

Wat moeten christenen hiermee?

1. Ze moeten Abraham en zijn hele nageslacht voorspoed wensen, dus zowel de Joden als de Arabieren.

2. Ze kunnen het gebod om de naaste lief te hebben, specifiek richting moslims in de praktijk brengen.

3. Ze behoren biddend uit te zien naar de vervulling van Gods plan.

Laurens de Wit

Boekgegevens

Afgewezen en geliefd, Laurens de Wit; uitg. Ekklesia, 2014; ISBN 978 90 7771 616 8; 400 blz.; 19,90.

Laurens de Wit (49) heet in werkelijkheid anders. Hij heeft een auteursnaam aangenomen omdat hij veel relaties heeft in het Midden-Oosten. Hij woonde met zijn gezin veertien jaar in de regio en keerde vier jaar geleden terug naar Nederland. Hij woont met zijn vrouw en vier kinderen in Ermelo.

De Wit groeide op in een hervormd milieu. Tegenwoordig kerkt het gezin bij de Vergadering van Gelovigen. Voordat hij naar het Midden-Oosten vertrok, was De Wit werkzaam in het onderwijs.