Grote verschillen met de aanpak van zijn moeder zijn er niet. Zij legde –waarschijnlijk gevoed door ideeën van haar zoon– een solide basis waarop de koning nu verder kan bouwen.

Hoogstens zijn er accentverschillen te ontwaren. Zo lijkt de koning sterker gericht op het bedrijfsleven en innovatie en besteedde hij het afgelopen jaar veel aandacht aan de contacten met het buitenland.

Het thema kerk en religie lijkt voor de koning minder van betekenis dan voor zijn moeder. Zij is een trouw bezoekster van de ontmoetingen tussen leiders van verschillende geloofsgemeenschappen die elk jaar in Utrecht worden gehouden. Een officiële kennismaking met de leiders van kerken en religieuze groepen heeft nog niet op de agenda gestaan.

Dit is het tweede deel in een tweeluik over het eerste regeringsjaar van koning Willem-Alexander.

Steun voor bedrijfsleven

Of het VVD-gekleurde kabinet er een rol in speelt, is niet duidelijk, maar zeker is dat het bedrijfsleven en innovatie op relatief veel aandacht van de koning mogen rekenen.

Dat was voor de troonsbestijging al zo. Begin 2013 ging de prins onder meer langs bij auto(bus)onderdelenbedrijf DHL in Eindhoven en Hapert en bij vrachtwagenfabrikant DAF in Eindhoven.

Na de troonsbestijging bleef de koning zich op het bedrijfsleven en de economie oriënteren. Zo was hij aanwezig bij een viering van MVO Nederland, de nationale kennis- en netwerkorganisatie voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, opende hij het nieuwe hoofdkantoor van netbeheerder Enexis en niet veel later dat van de autobranchekoepel Bovag.

Innovatie en onderzoek stonden centraal tijdens de bezoeken aan het onderzoekscentrum van ‘sauzenmaker’ Heinz in Nijmegen en het hersencentrum in Maastricht. Op Curaçao opende de koning in november een centrum voor zeeonderzoek, en begin deze maand een nieuwe centrum voor innovatie in Enschede. Deze maand was hij ook op Texel om er het zeewiercentrum van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee te openen.

Ook de bezoeken aan Duitsland en Rusland stonden nadrukkelijk in het teken van de handelsgeest van Nederland. De atoomtop vorige maand in Den Haag benutte Nederland eveneens om grote orders binnen te halen. Niet voor niets ontving de koning de twee dagen voorafgaand aan de topontmoeting de Chinese president Xi met veel eerbetoon. Onder het toeziend oog van de president werden contracten ondertekend die voor een paar miljard aan handel met Nederland staan. Dat het staatsbezoek ook op zondag doorliep, werd geen bezwaar gevonden.

Geheel nieuw is de aandacht voor het bedrijfsleven niet. Ook de staatsbezoeken in het tweede deel van de regeerperiode van koningin Beatrix gingen veelal vergezeld van handelsmissies. Daarvoor lag dat gevoelig door de smeergeldaffaire rond prins Bernhard.

De voorzitters van de werkgeversorganisatie VNO-NCW hebben al vaak het belang van deze strategie onderstreept. Het maakt in veel landen nu eenmaal veel uit of je als topondernemer bij een minister of bij het staatshoofd aan tafel komt te zitten. Met de koning voorop lukt het laatste sneller.

Máxima als smaakmaker

Een sterk koppel, dat zijn Willem-Alexander en Máxima. Ze vullen elkaar mooi aan, vinden veel Nederlanders.

Aanvankelijk leefde de vrees dat de koningin haar man zou overvleugelen. Maar Máxima weet haar plaats. Dat bleek al in het grote tv-interview dat de twee vlak voor de troonsbestijging gaven. Máxima nam daarin duidelijk een tweede plek in, zowel qua houding als in woorden. De koning benadrukte dat het koningschap geen duobaan is. Máxima zei haar man in alles ter zijde te willen staan.

De afgelopen maanden heeft zij dat ook in de praktijk gebracht. De koning begroet de gastheren veelal als eerste, daarna de koningin. Koning Willem-Alexander gaat daar overigens ontspannen mee om. Als zijn vrouw in de auto rechtsachter zit, is zij bij het uitstappen veelal eerder bij de ontvangende personen. Daar lijkt de koning geen moeite mee te hebben. En als de twee de Amerikaanse president Obama ontvangen is Máxima nadrukkelijk aanwezig, zonder merkbare irritatie van de koning.

Zonder zijn vrouw doet koning Willem-Alexander het ook goed, maar veel Nederlanders vinden dat Máxima het koningshuis iets extra’s heeft gegeven. Door haar charme en mensgerichte optreden weet zij de afstand tussen volk en vorstenhuis te verkleinen. Met hetzelfde gemak –en dat geldt ook voor de koning– spreekt zij in een buurthuis met wijkbewoners, als in een paleis met een president van een ander land.

De koningin heeft ondanks haar volle binnenlandse agenda haar werk over de grens voor de Verenigde Naties ook afgelopen jaar volop vormgegeven. Zo reisde zij als adviseur en ambassadeur van de VN sinds de troonsbestijging onder meer naar Maleisië, Tanzania, Ethiopië, Colombia, Peru, en zeker drie keer naar de Verenigde Staten. Ongetwijfeld zal ze met de opgedane kennis haar man weer ‘voeden’.

Als moeder is de koningin door de vele reizen regelmatig afwezig. De langste reis was die naar de eilanden van het Koninkrijk in het Caraïbisch gebied. Toen was het koningspaar ruim twee weken van huis, zonder de drie dochters.

In Nederland richtte de koningin zich op activiteiten rond het Oranje Fonds, geld(beheer), onderwijs en zorg. Zonder een strikte scheiding hebben de koning en de koningin ook op die terreinen een aardig verdeling aangebracht.

Kerk en religie geen groot thema

Koning Willem-Alexander besteedde in de achterliggende maanden aandacht aan tal van thema’s. Het onderwerp godsdienst en religie in Nederland kreeg beperkt aandacht. Bij koningin Beatrix lag dat anders.

Vooral vanuit christelijk Nederland is er het laatste jaar scherp op de koning gelet. Al rond de inhuldigingsplechtigheid was dat het geval. Wat zou de koning zeggen en niet zeggen? In de rede op die dag sprak de koning niet openlijk zijn afhankelijkheid aan God uit, al zong hij wel uit volle borst het zesde couplet van het Wilhelmus mee: „Mijn Schild ende Betrouwe zijt Gij, o God, mijn Heer’.” Aan het einde van zijn toespraak zei hij zijn ambt ter hand te zullen nemen „met alle krachten die mij gegeven zijn.”

Ook in zijn eerste kersttoespraak –die traditie verplaatste hij niet naar de areligieuze nieuwjaarsdag– bleef de koning oppervlakkiger dan zijn moeder. Die sprak nadrukkelijker over de betekenis van Jezus als het geboren Kerstkind.

Prins Willem-Alexander heeft altijd aangegeven zijn persoonlijk geloof te scheiden van zijn staatsrechtelijke positie. In een gesprek met vertegenwoordigers van de Nederlandse media onderstreepte de prins de scheiding tussen kerk en staat. Geloof is een privézaak voor de koning en de koningin, zo zeiden zij.

Bezocht prinses Beatrix de zondag voor haar troonsbestijging een Amsterdamse kerkdienst, prins Willem-Alexander wilde daar niets over zeggen. Uiteindelijk bleek de koning in Wassenaar naar de Dorpskerk te zijn geweest, maar mededeling werd er niet over gedaan. Privé.

Leiders van Nederlandse kerken en geloofsgemeenschappen waren wel uitgenodigd voor de inhuldigingsplechtigheid, en ook op de nieuwjaarsreceptie van de koning waren zij welkom, maar een officiële ontmoeting met de kerkleiders is er niet geweest. Toen de geloofsgemeenschappen een boek met dromen voor de koning presenteerden, kwam Willem-Alexander niet zelf, maar zijn moeder.

De koning heeft er ook niet voor gekozen in om zijn eerste jaar bijvoorbeeld een bezoek te brengen aan het Dienstencentrum van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) in Utrecht. Dat had gekund. Voor het evenwicht had hij op dezelfde dag de rooms-katholieke aartsbisschop in dezelfde stad kunnen bezoeken.

Willem-Alexander had wel ontmoetingen met geestelijken, maar dan ging het vooral om buitenlandse kerkleiders. Hij en zijn vrouw reisden de maand voor de troonsbestijging speciaal naar Rome om daar de inauguratie van paus Franciscus bij te wonen. Morgen ontvangt de koning thuis, op Eikenhorst in Wassenaar, de oecumenische patriarch van Constantinopel, Bartholomeus I, in audiëntie.

De Joodse geloofsgemeenschap kreeg in juli aandacht, toen de koning en de koningin bij de Joodse Gemeente Amsterdam langs gingen. Die bestond meer dan 375 jaar.

Een project met steun vanuit protestantse kerken dat de koning met een bezoek vereerde, was Stichting SchuldHulpMaatje Midden-Delfland in Maasland. Via het initiatief worden mensen met financiële problemen geholpen. Aan het project werken onder anderen leden van de PKN, de christelijke gereformeerde kerk en de gereformeerde kerk vrijgemaakt mee.

Olie voor buitenlandse contacten

Koning Willem-Alexander vervulde afgelopen jaar zeker twee keer een belangrijke rol als olie in de raderen. Terwijl premier Rutte en minister van Buitenlandse Zaken Timmermans op politiek en diplomatiek niveau plooien tussen Rusland en Nederland probeerden glad te strijken, wist de koning door zijn ontmoetingen met de Russische president Poetin de deur iets verder open te krijgen.

Het was een spannende eerste week van november. De koning en de koningin zouden naar Moskou reizen in verband met de afsluiting van de viering van het Nederland-Ruslandjaar. Vraag was echter of president Poetin wel of geen tijd in zijn agenda zou vrijmaken en -houden voor het Nederlandse staatshoofd. De spanningen rond een gearresteerde Russische diplomaat en Greenpeace-activisten waren hoog opgelopen.

Kort voor vertrek ging het licht op groen: Poetin had tijd. Als er grote (handels)belangen op het spel staan, moet alles wijken. Zo ook nu. Daarom namen de koning en de koningin direct na de lunch afscheid van de Belgische koning en koningin die voor een kennismakingsbezoek naar Den Haag waren gekomen, om diezelfde middag naar Moskou te vliegen. Die avond zaten ze bij Poetin aan tafel. „Ondanks de wat moeilijkere momenten op het vlak van de diplomatie, ben ik zeer blij dat de koning vandaag hier is gekomen”, zo zei Poetin. Later ontmoetten hij het paar weer tijdens de Olympische Winterspelen, waar de koning ondanks veel Nederlandse kritiek toch heenging.

Zo haalde de koning met meer landen banden aan. Hij koos er niet voor alle landen in de regio met een staatsbezoek te vereren –die volgen later–, maar de staatshoofden van alle relevante Europese landen een kort eendaags kennismakingsbezoek te brengen. Dat is makkelijker te regelen dan een groots staatsbezoek. Zo bezochten de koning en zijn vrouw onder meer België, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Noorwegen, Zweden, Denemarken, Spanje en Griekenland. De buren van de Caraïbische eilanden van het koninkrijk –Venezuela en Colombia– vergaten ze niet.

Andere belangrijke internationale ontmoetingsmomenten waren er bij begrafenis van de Zuid-Afrikaanse oud-president Mandela en tijdens de atoomtop in Den Haag, begin maart.