In juli 1951 bezocht koningin Juliana de molens van Kinderdijk. Dat waren er toen twintig. De acht molens in de Overwaard stonden echter op de nominatie om gesloopt te worden.

In het Waardhuis sprak de vorstin met het bestuur van waterschap De Overwaard. Wat daar is besproken, is altijd geheim gebleven. De molens staan er echter nog steeds en later werd geschreven dat het bezoek van de koningin hen heeft gered. Inmiddels vormen de molens werelderfgoed en is het ondenkbaar dat ze ten prooi vallen aan de slopershamer.

Er is overigens nog een aandenken aan het vorstelijk bezoek: de koningin schonk het waterschap een hensbeker, een drinkglas dat door waterschapsbesturen tijdens hun maaltijden werd gebruikt.

Museum

„Molens. Ze winnen land, malen koren, en vangen wind. Molens zetten altijd wat in gang”, staat er poëtisch op de website van de Vereniging De Hollandsche Molen. De vereniging werd op 15 mei 1923 in Amsterdam opgericht en kreeg bij het honderdjarig bestaan het predicaat ”koninklijk”. Ze zet zich in voor behoud van de ruim 1200 molens die Nederland nog heeft.

Vroeger bezat alleen de Zaanstreek al bijna dat aantal: meer dan 1100. Daarvan waren er in 1925 nog maar zo’n 40 over. Om te voorkomen dat die ook zouden verdwijnen, werd een regionale vereniging opgericht: De Zaansche Molen. Die wilde laten zien hoe waardevol dit erfgoed is. Daarom kwam er een molententoonstelling. Vervolgens kon de vereniging een Molenmuseum inrichten in Koog aan de Zaan. Prins Hendrik verrichtte in 1928 de officiële opening. „Ik hoop dat dit museum er het zijne toe moge bijdragen de gedachte aan oude tijden levendig te houden”, zei de echtgenoot van koningin Wilhelmina. Van de ongeveer 40 molens bij de Zaan gingen er toch nog 27 teloor, door brand of sloop.

Zo zijn er heel veel verloren gegaan. De Nederlandse Molendatabase, die in augustus 25 jaar bestond, bevat gegevens van 1253 bestaande en 18.016 verdwenen molens.

Mulder

Hendriks dochter Juliana werd op 29 februari 1952, zeven maanden na haar bezoek aan Kinderdijk, benoemd tot beschermvrouw van de Vereniging De Hollandsche Molen. In 1973, toen de vereniging een halve eeuw bestond, was ze aanwezig tijdens de jaarvergadering. Sinds dat jaar worden jaarlijks de Nationale Molendagen gehouden.

Koningin Juliana was 71 jaar toen ze in 1980 het koningschap overdroeg aan haar oudste dochter. Haar functie bij de molenvereniging werd toen door schoonzoon Claus overgenomen. Bij de molen in het Brabantse Lieshout onthulde hij op 10 mei 1989 het beeldje ”De Mulder”, een eerbetoon aan alle vrijwillige molenaars in Nederland. Willem Verbruggen, molenaar van De Korenaar in Oirschot, had model gestaan voor dit kunstwerk van Charles Vergouwen. Het stelt een ”mulder” voor die het vangtouw bedient, de rem van de molen. Verbruggens blik is op de wieken gericht.

De molen van Lieshout was destijds net gerestaureerd. De harmonie speelde de suite Lieshout en zijn molens voordat prins Claus arriveerde. Vanuit de molen zag hij het grote fabriekscomplex van bierbrouwerij Bavaria. „Dát daar, molenaar, dat moet weg, dat vangt te veel van jouw wind!” zei hij tegen Dorus de Leest. Ze moesten allebei lachen om dat onhaalbare voorstel.

„Dát daar, molenaar, dat moet weg, dat vangt te veel van jouw wind!” - Prins Claus, beschermheer Vereniging de Hollandsche Molen

Rouwstand

Op 19 juni 1999 legde de duizendste vrijwillige molenaar examen af: Roel Nahuis uit Groningen. Dat gebeurde bij molen De Windhond in Woerden. Prins Claus was bij die gelegenheid examinator en zette zijn handtekening op het diploma. De voorzitter van de examencommissie noemde de prins „de belangrijkste ambassadeur van de molenwereld”.

Claus bleef beschermheer tot hij in 2002 overleed. Het duurde tot 2005 voordat zijn zoon Friso de functie overnam. Daarvoor kwam hij van tijd tot tijd vanuit Londen over naar Nederland. „Molens zijn typisch Nederlands en ze hebben een relatie met techniek en dat spreekt mij met mijn technische achtergrond erg aan”, zei prins Friso. Hij had er zijn vader vaak enthousiast over horen vertellen.

De laatste molen die prins Friso bezocht, was de toen recent gerestaureerde Kildonkse molen in het Brabantse Heeswijk-Dinther. Dat was in 2009. Friso was een „warm pleitbezorger voor het molenbehoud in Nederland. Prins Friso zal in molenkringen zeer gemist worden”, liet de Vereniging De Hollandsche Molen weten toen de 44-jarige prins op 12 augustus 2013 overleed.

De wieken van de molens werden in de rouwstand gezet. Daarbij schuift de onderste wiek iets op naar rechts. De wiek staat dan als het ware voorbij de molen, wat symboliseert dat de tijd op aarde voorbij is.

Krentenmik

Prinses Beatrix nam de functie van haar zoon over. In augustus 2014, ruim een jaar na haar troonsafstand, werd ze beschermvrouw van de molenvereniging.

Mei vorig jaar opende ze in korenmolen De Roos in Delft de vijftigste editie van de Nationale Molendagen. Mei dit jaar ging ze tijdens de Molendagen naar het Noord-Limburgse dorp Meterik om in molen Eendracht maakt Macht met de molenaars en de broodbakkers te praten.

Al is prinses Beatrix inmiddels bijna 87, nog regelmatig trekt ze het land in om een gerestaureerde molen opnieuw in gebruik te stellen. Dit jaar gebeurde dat twee keer in Noord-Holland: in Amsterdam (de Molen van Sloten) en in Medemblik.

In Medemblik kreeg de prinses Westfriese krentenmik overhandigd. Daarbij liet de bakker haar een foto van 34 jaar geleden zien: hij bood prins Claus plakjes molenbrood aan toen die in mei 1990 meelmolen De Herder kwam openen. Inmiddels is de vierwieker gerenoveerd en daarom kwam prinses Beatrix hem weer in beweging zetten.

In september toog ze naar het Groningse Noordbroek. Daar heropende ze koren- en pelmolen De Noordstar. Molenaar Taeke Overdijk wilde de prinses overigens niet alleen zijn molen laten zien; hij stelde ook zijn pasgeboren kleinzoon Benjamin aan haar voor.

Vernoemd

Er zijn verschillende molens vernoemd naar leden van de koninklijke familie. In het Oost-Gelderse dorp Winssen prijkt een Beatrixmolen. Het Brabantse Dongen heeft niet alleen een Wilhelminastraat, Wilhelminaplein en Wilhelminakanaal, maar ook een korenmolen die Koningin Wilhelmina heet. Aan de Molenstreek in de stad Groningen staat een korenmolen met dezelfde naam. In Limburg, in de buurtschap Waterschei tussen Melick en Herkenbosch, staat Molen Prins Bernhard. In de Gelderse stadjes Buren en Bredevoort heten de molens Prins van Oranje.