Elke kerk in Syrië heeft te maken met de gevolgen van het politieke en militaire conflict in het land, zegt ds. Van Saane, stafmedewerker bij de Nederlandse Zendingsraad (NZR). Hoewel de burgeroorlog kerken lokaal uiteenslaat, proberen ze met alle mogelijke middelen te zorgen voor ontheemden, door het geven van voedsel, onderdak en medische zorg.

Tal van Nederlandse organisaties, zoals ICCO en Kerk in Actie, de Gereformeerde Zendingsbond in de Protestantse Kerk en het deputaatschap tot hulpverlening in bijzondere noden van de Gereformeerde Gemeenten, verlenen hieraan hun steun. Hulporganisaties zoals Medair, Tear, ZOA en Dorcas werken onder Syrische vluchtelingen in aangrenzende landen, zoals Libanon en Jordanië.

Tijdens het beraad in Amersfoort, dat was georganiseerd door de koepelorganisaties NZR, EA-EZA en Prisma, wisselden instanties die werkzaam zijn in het Midden-Oosten ervaringen uit en probeerden ze helder te krijgen wie wat doet voor Syrië. Elke organisatie heeft haar eigen contacten. Zo heeft de Gereformeerde Zendingsbond relaties met de presbyteriaanse en Armeens-evangelische kerken in het land en werkt Kerk in Actie samen met de Grieks-Orthodoxe Kerk en de internationale oecumenische hulporganisatie van kerken, de ACT Alliance. Het deputaatschap bijzondere noden van de Gereformeerde Gemeenten onderhoudt contacten met de Baptist Evangelical Church in Damascus en –evenals de GZB– met Armeens-evangelische kerken in de 
regio.

Het Midden-Oosten heeft de bijzondere aandacht van zowel de Nederlandse Zendingsraad als van ds. Van Saane, die tot 2008 in de Libanese hoofdstad Beiroet woonde (zie kader).

Waarom is afstemming nodig?

„Als Nederlandse organisaties willen we van elkaar leren. Op deze manier kun je van elkaars expertise gebruikmaken en elkaar versterken. De één zet zich in voor onderwijs, een ander deelt voedselpakketten uit. Samen krijg je een beter overzicht van de situatie. We kunnen niet blindvaren op wat de media ons voorschotelen.”

Voor wat betreft de Syrische politiek, bedoelt u?

„Ja, maar ook als het gaat over de humanitaire nood. Die is schrikbarend hoog. Media schrijven vooral over de chemische wapens of wel of geen interventie. Minder aandacht is er intussen voor wat er zich in steden zoals Aleppo afspeelt. Begin september sprak de UNHCR (de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, EHvS) over meer dan 2 miljoen vluchtelingen. Schattingen geven aan dat er aan het einde van dit jaar 3,5 miljoen vluchtelingen zullen zijn. Dagelijks ontvluchten 5000 Syriërs het land. Alleen al buurland Libanon registreerde 716.000 vluchtelingen. Het werkelijke aantal ligt hoger. Ook binnen de Syrische grenzen bevinden zich miljoenen ontheemden. We mogen de diepe menselijke noden niet uit het oog verliezen.”

Wat kunnen de lokale kerken voor hen doen?

„Kerken verliezen een groot deel van hun leden en zijn bezig met overleven. Toch hebben de meeste hun verantwoordelijkheid genomen en noodhulpcomités opgericht om zo veel mogelijk mensen te kunnen voorzien van voedsel en kleding. Daarnaast helpen ze bij het vinden van woonruimte. 
Velen moesten gedwongen hun stad verlaten. Vluchtelingen hebben vaak geen werk meer en dus ook geen geld voor een ander huis.

Het voordeel van de samenwerking met deze kerken is dat zij precies weten welke gezinnen hulp nodig hebben. Niet alleen de mensen in vluchtelingenkampen hebben hulp nodig, ook de onzichtbare stroom vluchtelingen verdient steun. Veel ontheemden die de grens met Libanon passeren, bijvoorbeeld, zijn opgevangen door gastgezinnen.”

Ook de politieke situatie 
kwam tijdens het beraad aan de orde.

„Ik vind het belangrijk om met elkaar na te gaan wat er in Syrië politiek en militair gaande is. Dat leert je iets over de toekomst.

Het lijkt erop dat de strijdende partijen zich op dit moment in een patstelling bevinden. Alles wijst erop dat de oorlog voorlopig zal voortduren. Er heeft een soort verkaveling plaatsgehad. Verschillende gebieden zijn nu stevig in handen van de opstandelingen, het regeringsleger of Koerdische groepen. Andere gebieden zijn omstreden.

Door de patstelling zal de humanitaire situatie waarschijnlijk verslechteren, zeker nu er weer een winter op komst is. In Aleppo is nauwelijks elektriciteit en geen voedsel. Mensen verkeren er in grote nood.

De communicatie met deze stad is momenteel uiterst moeilijk. De bevolking lijdt intens onder het 
conflict.”

Hoe beoordeelt u dit conflict?

„Welke partij er ook als sterkste uit de strijd komt, de Syrische bevolkingsgroepen moeten op lange termijn weer vreedzaam samenleven. Daarom zal een westerse interventie ook niet helpen. Dialoog is de enige weg naar vrede. Dat benadrukken de Syrische kerkleiders telkens weer. Hoe meer geweld, hoe dieper de wonden, hoe moeilijker die te helen zijn. Er is in dit conflict niet één rechtvaardige partij. Aan beide kanten worden gruwelijkheden begaan. Het schrikbeeld van de gebeurtenissen in Irak staat de Syriërs helder voor ogen. Tien jaar na de Amerikaanse militaire interventie zijn gewelddadigheden daar nog steeds een dagelijkse realiteit. De oorlog in Syrië is nu al vele malen vreselijker dan wat zich in Irak heeft afgespeeld. Wat zal een westerse militaire interventie dan teweegbrengen?”

Toekomst

Kerken en christelijke organisaties doen datgene waar het echt om gaat in Syrië, aldus Van Saane: ze werken aan een betere toekomst voor iedereen. „Ze maken onderwijs toegankelijk voor zo veel mogelijk mensen, ook voor moslims. Met de waarden die zij aan de schoolkinderen meegeven, leggen ze de basis voor een vreedzame samenleving.

„Je bent welkom bij ons”, zeggen ze tegen de moslims die van hun medische voorzieningen gebruik willen maken. Los van wie in dit conflict gelijk heeft, voeren christelijke instanties hun taken uit. Daarom is het ook zo belangrijk dat zij onze steun krijgen.”

U woonde en werkte zes jaar in Libanon. Heeft u wat nu in Syrië gebeurt, voorzien?

„Ja, in sommige opzichten. De Syrische bevolking is in de afgelopen decennia sterk gegroeid. Vooral jonge mensen kunnen moeilijk werk vinden. Het Assadregime is nooit toegekomen aan het bouwen aan een rechtvaardige samenleving. Het zette soennieten systematisch aan de zijlijn. Ik voorzag dat dit tot problemen zou leiden, maar niet dat de opstand zo gewelddadig zou zijn.”

Waaruit leidde u destijds af dat het een keer mis moest gaan?

„In Syrië heeft altijd een beklemmende sfeer geheerst. Het apparaat van de geheime dienst was heel sterk, vergelijkbaar met die in het Oostblok voor de val van de Berlijnse Muur in 1989. Politieke tegenstanders werden snel gevangengezet of uit de weg geruimd. Er was geen vrijheid van meningsuiting. Dat kan zich alleen maar tegen de machthebbers keren en zo is het ook gebeurd.”

Bestaat het gevaar dat salafistische groepen meer macht krijgen?

„Ik kan daar weinig over zeggen, maar ik weet dat veel christenen in Syrië daar bang voor zijn. Ze vrezen de al-Nusrabeweging en andere extremistische groepen, vaak buitenlanders die in Syrië hun jihad vechten, hun heilige oorlog. Er komen inderdaad berichten uit bezette gebieden dat de bevolking strengere islamitische regels opgelegd krijgt. De religieuze component van het conflict wordt aangewakkerd door deze groepen. Dat blijkt ook uit de ontvoering van verschillende kerkleiders. Sommigen zijn gedood. Deze gebeurtenissen hebben christenen diep geraakt.

Christelijke leiders proberen doorgaans met moslims in gesprek te blijven en opspelende haatgevoelens te temperen, al is het ook voor hen moeilijk om geen partij te kiezen. De christenen voelen zich in zekere mate beschermd door de regering van Assad en zijn bang dat deze bescherming zal verdwijnen. In 
sommige gebieden is dat al gebeurd.

Ik vind het bemoedigend dat er door het ingrijpen van Rusland en de Verenigde Staten iets van bereidheid ontstaan is om naar elkaar toe te groeien. Ik hoop dat daardoor ook de verschillende groepen die in Syrië naast elkaar leven dichter bij elkaar zullen komen.”

Getuigenis

„Wat voor mij belangrijk is –en dan spreek ik niet alleen namens de Nederlandse Zendingsraad, maar ook namens EA-EZA en Prisma– is dat we de menselijke nood in Syrië niet uit het oog verliezen, ook al is er in de media meer aandacht voor de wereldpolitiek. Er zijn veel schrijnende verhalen te vertellen van 
mensen die alles kwijt zijn geraakt.

Mijn tweede punt is: de ngo’s verzetten fantastisch werk, met name voor vluchtelingen, maar laten we de kerken niet vergeten. Het zou vreselijk zijn als die eeuwenoude kerk in Syrië gedecimeerd werd en dat het christelijke getuigenis daardoor schade zou lijden. Zowel de westerse organisaties als de plaatselijke kerken hebben het gebed en de steun van de christelijke gemeente wereldwijd hard nodig.”

Ds. Wibert P. J. L. van Saane

Ds. Wilbert P. J. L. van Saane (geboren in 1976) is als protestants predikant met een bijzondere opdracht verbonden aan de Nederlandse Zendingsraad, een platform voor protestantse zendingsorganisaties. Hij werkte tussen 2002 en 2008 als zendingspredikant in Beiroet, Libanon, en gaf daar leiding aan het Philemonproject, ten dienste van vluchtelingen en gastarbeiders. Van Saane is hoofdredacteur van TussenRuimte, tijdschrift voor interculturele theologie.

Kerkbreed

In Kerkbreed komt iedere week een persoon aan het woord die een reflectie geeft op een opvallende gebeurtenis of ontwikkeling in de breedte van het kerkelijk leven. Vandaag: ds. Wilbert van Saane, stafmedewerker bij de Nederlandse Zendingsraad. Gisteren nam hij deel aan een beraad van organisaties over hulp aan Syrië.

>>rd.nl/kerkbreed