Sinds enige tijd kent Nederland een nieuw fenomeen op het gebied van gezondheidszorg. In verschillende media -waaronder ook deze krant- wordt reclame gemaakt voor de ”total body scan”. De advertenties zijn opvallend gelijk in opzet. Er wordt een indrukwekkend cijfer genoemd over het vóórkomen van een bepaalde ziekte, waarna geadviseerd wordt direct een bodyscan te boeken in een Turks of een Duits ziekenhuis.

Een bodyscan is een vorm van screening, medisch onderzoek dat wordt uitgevoerd voordat sprake is van een ziekte. Het verschil met de al aangeboden vormen van screening, zoals prostaat- en borstkankerscreening, is dat de patiënt hier uit een commercieel pakket zijn eigen testen kan selecteren. Voor ruim 1000 euro wordt het lichaam volledig in kaart gebracht middels CT- en MRI-scans. Voor nog eens 100 euro kan er laboratoriumonderzoek worden gedaan, en vanaf 300 euro kan er een darmonderzoek geboekt worden. De vraag bepaalt het aanbod, marktwerking in de zorg in optima forma.

Vanuit medisch-ethisch en speciaal vanuit christelijk perspectief zijn er bij deze ontwikkeling echter een aantal vraagtekens te plaatsen. In Nederland zijn screeningsprogramma’s toetsbaar aan de Wet voor bevolkingsonderzoek. De commissie van de Gezondheidsraad, die deze toetsing uitvoert, heeft zich in 2006 gebogen over de total body scans. Haar conclusie was duidelijk: ze zijn van „onbewezen waarde”, maar hebben zeker „ongunstige uitwerkingen.” Het advies om deze scans in Nederland niet toe te staan is door de regering overgenomen.

De ongunstige uitwerkingen, waarvoor de commissie op haar hoede was, liggen met name in de feilbaarheid van de gebruikte testen. Geen enkel medisch onderzoek is volkomen nauwkeurig. Dat leidt aan de ene kant tot onrust, psychische belasting en zelfs onnodige ingrepen, aan de andere kant tot valse gerustheid en vertraging in diagnose.

Omdat total body scans meestal bij gezonde personen plaatsvinden, blijkt in de praktijk het overgrote deel van de gevallen waarin iets gevonden werd, vals alarm te zijn. Daarnaast levert het maken van CT-scans een stralingsbelasting op voor de patiënt. In de Verenigde Staten, waar dit soort scans al langer plaatsvindt, is bovendien niet aangetoond dat het ondergaan van een scan leidt tot verlenging van levensduur of vermindering van ziektelast.

Automaat
Afgezien van de medische kant komt de total body scan in conflict met de christelijke visie op ziekte en gezondheid. De scans worden aangeboden als de „APK voor het menselijk lichaam”, waarbij mensen opgeroepen worden „het heft in eigen handen te nemen.” De achterliggende gedachte is dat het lichaam niet meer is dan een automaat, die je net als je auto regelmatig kunt laten keuren voor optimaal gebruiksgemak.

Het verschil met andere vormen van preventieve gezondheidszorg is dat het hier niet meer gaat om het voorkomen van een enkele ziekte, maar om het garanderen van de hele gezondheid. Terwijl bij de reguliere preventieve geneeskunde een groep met een verhoogd risico op een aandoening wordt getest, gaat het bij de bodyscan om gezonde personen, met een laag risico op ziekte.

De total body scans passen in de hedendaagse opvatting van gezondheid als een af te dwingen en te verdedigen recht. Het is duidelijk dat dit onverenigbaar is met de visie die de Heidelberger Catechismus naar voren brengt, als deze spreekt over gezondheid én ziekte ons toekomend van Gods vaderlijke hand.

De auteur is student geneeskunde en neurowetenschappen aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam.