Dat besluit nam de Jordaanse regering deze week na de arrestatie van zestien leden van de Jordaanse Moslimbroederschap. Die worden verdacht van betrokkenheid bij een complot om raket- en droneaanvallen uit te voeren binnen het koninkrijk. Volgens de autoriteiten ontvingen de verdachten training in het buitenland –met name in Libanon– en waren ze van plan nationale doelwitten aan te vallen.

De Jordaanse geheime dienst maakte dat vorige week bekend. De verdachten hadden het plan om „chaos te zaaien” in het koninkrijk. Ze hadden onder meer een locatie in Zarqa waar ze raketten in elkaar sleutelden en een munitiedepot in de hoofdstad Amman. De Moslimbroederschap werd al sinds 2021 in de gaten gehouden door de geheime dienst, die als een van de beste van de regio bekendstaat.

Minister van Binnenlandse Zaken Mazen al-Farrayeh verklaarde woensdag dat de Moslimbroederschap per direct is ontbonden, haar bezittingen zijn geconfisqueerd en het bezit of verspreiden van haar materiaal strafbaar is gesteld. De Moslimbroederschap zelf heeft elke betrokkenheid bij een gewapend complot ontkend.

Kalifaat

Voor Jordanië betekent dit hoe dan ook een fundamentele koerswijziging. De Moslimbroederschap is al omstreden sinds haar oprichting in Egypte in 1928. Ze is zeker niet zo radicaal als bijvoorbeeld al-Qaida en Islamitische Staat, maar streeft uiteindelijk wel naar herstel van het kalifaat. „Islam is de oplossing”, is een van haar gevleugelde slogans.

De Jordaanse tak werd in 1945 opgericht. Tientallen jaren was het koningshuis relatief tolerant tegenover de beweging. Met reden, want de Jordaanse Moslimbroeders vormden een religieus bolwerk tegen allerlei linkse en pan-Arabische ideologieën die in die jaren populair waren, maar die ook het voortbestaan van het oude, erfelijke Hasjemitische koningshuis konden bedreigen.

Het probleem was echter: die bedreiging kwam óók van de Moslimbroeders zelf – zeker toen hun aanhang sterk groeide. Politiek gezien verenigden ze zich in het Islamitisch Actiefront (IAF), die al snel de grootste oppositiepartij werd en op dit moment met 31 van de 138 zetels in het Jordaanse parlement zit. Maar echte invloed krijgen was nooit de bedoeling; de plaats van de IAF was en bleef in de oppositie.

Dat heeft twee redenen. De eerste is dat de IAF voor een groot deel bestaat uit Palestijnse Jordaniërs. Die vormen de meerderheid in het land en velen van hen hebben een haat-liefdeverhouding met het Hasjemitische koningshuis. In het verleden is meermaals geprobeerd om dat koningshuis omver te werpen, met buitengewoon bloedige reacties van het leger tot gevolg. Meer recent heeft de IAF duidelijk laten weten dat het fel tegen het Jordaanse vredesverdrag met Israël is, zeker in het licht van de oorlog in de Gazastrook.

Bedreiging

De tweede reden is dat het tussen de politieke islam en oude koningshuizen in de regio haast nooit goed botert. Dat geldt niet alleen voor Jordanië. Egypte zette in 2013 de toon door de beweging te bestempelen als terreurorganisatie. Dat was kort na de Arabische opstanden van 2011, toen de Moslimbroederschap snel aan populariteit won en veel koningshuizen zich bedreigd voelden.

Kort daarna volgden Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein. Deze Golfmonarchieën beschouwen de Broederschap als existentiële bedreiging vanwege haar ideologie van politiek islamisme en haar geschiedenis van complotten.

De ban is een signaal dat Jordanië zijn interne veiligheid boven alles stelt

Jordanië wilde niet zo ver gaan. Tot nu toe dus. De ban betekent dan ook een belangrijke koerswijziging. Het is een signaal dat het koninkrijk zijn interne veiligheid boven alles stelt. De koning denkt blijkbaar dat die veiligheid het beste is gewaarborgd door de lijn van genoemde landen te volgen, mogelijk mede onder Amerikaanse druk.

Op korte termijn kan dat werken, op langere termijn is dat maar de vraag. Een aanzienlijk deel van de conservatieve bevolking van Jordanië verliest nu haar politieke vertegenwoordiging. Het zou niet verbazingwekkend zijn als dat op langere termijn leidt tot toenemende maatschappelijke spanningen, net zoals in de jaren van de Arabische opstanden rond 2011.