De laatste jaren merk ik echter dat ik zelden de kans krijg om zo’n vraag te stellen. Vóór de draaideur hebben veel collega’s hun mobiele telefoon al aan hun oor en bellen ze luidkeels met het thuisfront. „Ik kom eraan hoor, ik ben nu de deur uit!” Of: „Ik ben over een halfuur thuis, wat eten we vanavond?”

De mobiele telefoon is inmiddels onmiskenbaar geïntegreerd in ons leven. Zelfs kinderen kunnen niet meer zonder: voor filmpjes, maar vooral ook om in contact te blijven met anderen. Het is een koud kunstje geworden om met al je klasgenoten te gamen, terwijl je in je eentje op je kamer zit. De mobiele telefoon is alomtegenwoordig en vormt voor veel mensen een constante verbinding met hun sociale netwerk.

Het telefoongebruik bij de een bevordert het gebruik bij de ander

Omdat ik het contactmomentje in de draaideur soms mis, vroeg ik me af: zorgen onze mobieltjes nu voor meer verbinding of juist voor een grotere afstand tussen mensen? Gelukkig hebben psychologen dit vraagstuk onderzocht. In diverse landen is gekeken naar het effect van mobiele telefoons op de onderlinge communicatie en helaas blijkt mijn draaideurgevoel te kloppen. Stel je voor dat twee mensen aan de ontbijttafel een serieus gesprek voeren. De een vertelt zijn of haar verhaal, de ander luistert aandachtig. Maar de luisterende persoon kijkt tussendoor even op zijn of haar mobieltje. De onderzoekers constateerden bij de vertellers een meetbaar gevoel van genegeerd worden, van uitgesloten zijn, van pijn. Het lijkt wel alsof hij of zij ‘verbannen’ wordt. Onderzoekers hebben hiervoor de term octracisme bedacht: het gevoel uitgestoten te worden uit de gemeenschap.

Deze gevoelens van afwijzing treden niet alleen op bij serieuze gesprekken, maar ook bij luchtige, gezellige conversaties. Alleen al de aanwezigheid van een mobiele telefoon op tafel kan dergelijke verstoringen veroorzaken. Het maakt daarbij uit hoe hecht de relatie is tussen de gesprekspartners: de negatieve gevoelens zijn sterker wanneer de mobielgebruiker een vertrouwd iemand is. Vrouwen blijken hiervoor gevoeliger te zijn dan mannen.

Het gebruik van je telefoon tijdens een gesprek leidt dus niet alleen tot ongemakkelijke gevoelens, maar schaadt ook de kwaliteit van het gesprek. Het gaat ten koste van de diepgang en de continuïteit van de gedachtestromen.

Het gebruik van mobiele telefoons is dus een merkwaardig fenomeen. Aan de ene kant verbindt het ons met de wereld om ons heen, maar tegelijkertijd kan het de mensen in onze nabije omgeving van ons afstoten en de communicatie verstoren.

Onderzoekers hebben zelfs aangetoond dat mensen, als reactie op dit gevoel van afstoting, zelf naar hun telefoon grijpen. Het gebruik van je mobiel blijkt dus besmettelijk: je voelt je uitgesloten en zoekt opnieuw verbondenheid via je eigen telefoon. Zo bevordert het telefoongebruik bij de een het telefoongebruik bij de ander en worden de contacten steeds oppervlakkiger en korter. Sommige onderzoekers noemen dit ”sociaal snacken”: even een like achterlaten op social media of snel een paar appjes sturen, zonder een echt gesprek te voeren.

Hoewel sociaal snacken kan helpen om het gevoel van verbondenheid te behouden, blijft het oppervlakkig. Echte, diepere sociale banden zijn veel voedzamer dan al die kleine ‘snacks’ bij elkaar.

En zo stap ik, met dit alles in mijn achterhoofd, door de draaideur, spring ik op mijn fiets en zet ik koers naar de warme maaltijd die thuis op me wacht.

De auteur is hoogleraar kinderlongziekten.