Nauwelijks neerslagtekort, toch een kurkdroge start van de lente
In maart viel er recordweinig regen in Nederland. Gemiddeld een schamele 6 millimeter. Normaal is 53 millimeter.
De recorddroge maart kwam na de maand februari waarin ook al weinig neerslag viel. Overigens kampen grote delen van West- en Midden-Europa met recorddroge omstandigheden.
Het uitblijven van regen –meteorologische droogte– heeft als gevolg dat de bovenste laag van de bodem uitdroogt. Die tweede vorm van droogte kan iedereen nu zien: boeren beregenen hun akkers en mensen met een moestuin halen de laatste druppels uit hun regenton. Deze vorm van droogte slaat het snelste toe op de hoge zandgronden in Nederland. Dus in delen van Gelderland, Overijssel, Noord-Brabant en Limburg.
Met de hydrologische of grondwaterdroogte valt het nu nog mee. Dankzij meerdere natte jaren –én maatregelen van waterschappen– is de grondwaterstand in de meeste regio’s nog op peil. Maar dat kan snel veranderen. „De in twintig maanden opgebouwde grondwatervoorraad kan op sommige plekken binnen drie weken zijn verdampt”, legt dijkgraaf Mario Jacobs uit op LinkedIn.
De eerste maatregelen zijn al genomen. Waterschappen Brabantse Delta, De Dommel en Aa en Maas verboden woensdag tot 1 juni het gebruik van grondwater voor het beregenen van grasland en grassportvelden. Het grondwaterpeil is op sommige plekken al onder de kritieke grenswaarde gezakt.
Neerslagtekort
Officieel is er amper sprake van een neerslagtekort: slechts 15 millimeter. Hoe dat zit? Het KNMI meet dat tekort vanaf 1 april, de start van het gemiddelde groeiseizoen. Het neerslagtekort geldt als de hoeveelheid water die verdampt door bladeren van planten en bomen minus de regenval.
De huidige droogte kan een voorbode zijn voor grotere problemen later dit jaar. Normaal is maart een vrij vochtige maand. Dit jaar startte het groeiseizoen dus al met een droge bodem.
Noodklok
Dat is met name slecht nieuws voor de akkerbouw. Die waarschuwt nu al voor oogsten die in gevaar dreigen te komen. Zo luidden boeren in Duitsland de noodklok.
Als de aarde te droog is, komt zaaigoed slecht tot ontkiemen. De droogte is extra nadelig in combinatie met de stevige wind van afgelopen weekend, zo vertelde akkerbouwer Boelo Tijdens uit Nieuw-Beerta bij RTV Noord. „Door de harde wind van zondag zijn kiemplantjes bloot komen te liggen. Het zijn tere plantjes, daar blijft dan niks van over.”
Daarbij komt dat regen in grote delen van het land de komende weken lijkt uit te blijven. Beregenen van akkers gebeurt nu al op grote schaal en lijkt de komende tijd onvermijdelijk.
Natuurbranden
De natuur kampt ook met de droogte. Zo geldt voor vrijwel het hele land op dit moment een verhoogd risico voor natuurbranden. Bij het dorpje Budel-Dorplein in het oosten van Noord-Brabant woedde woensdagavond een zeer grote natuurbrand. Ook woedden er meerdere branden in de bossen rond Elspeet. In natuurgebieden op de Utrechtse Heuvelrug geldt sinds vorige maand een rookverbod.
Het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) meldde dat er in maart tachtig meldingen van natuurbranden zijn geweest in Nederland. Dat zijn er fors meer dan vorig jaar. De eerste zes dagen van april waren er al 74 meldingen van natuurbranden.
De dorre natuur baart ook zorgen voor specifieke dier- en plantensoorten. Bloemen geven minder nectar, wat nadelig is voor insecten. Vogels komen door een harde, uitgedroogde bodem minder makkelijk aan voedsel. Ook paddenstoelen houden niet van droogte.
Discussie
Het nieuwe droogterecord leidt bij het KNMI tot discussie. Moet het monitoren van het neerslagtekort niet opschuiven naar maart? Vroeger was 1 april een logische start van het groeiseizoen. Maar door de opwarming van de aarde start het groeiseizoen, en daarmee de verdamping, steeds eerder.
Klimaatexpert Peter Siegmund van het KNMI: „Over de hele linie zien we dat het neerslagtekort ongeveer tien dagen naar voren is gegaan sinds 1965.” Het groeiseizoen duurt bij elkaar ruim vier weken langer dan in 1900, zo berekende het weerbureau.
Hoe droog de komende zomer zal uitpakken, valt lastig te voorspellen. Wel liet het KNMI in 2023 nog in een scenariostudie zien dat zomers in Nederland door klimaatverandering door de bank genomen droger zullen worden.
