Steeds meer stellen kiezen ervoor samen te sterven
Het aantal echtparen en familieleden dat gelijktijdig euthanasie krijgt, stijgt snel. Ook kiezen fors meer mensen met dementie en psychiatrische aandoeningen voor een levenseinde met hulp van een arts.
Al jaren laat het jaarverslag van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE) een sterke stijging zien. Ook de cijfers over 2024, die maandag gepubliceerd werden, bereiken een recordhoogte. Het aantal mensen dat afgelopen jaar euthanasie kreeg, tikt inmiddels bijna de 10.000 aan. Het ging vorig jaar om precies te zijn om 9958 gevallen – een stijging van 10 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Ter vergelijking: in 2018 overleden nog ruim 6100 mensen doordat een arts het verzoek om een zelfgekozen dood inwilligde – een toename van 63 procent in zes jaar tijd.
In zes jaar tijd steeg het aantal sterfgevallen door euthanasie met ruim 60 procent
In verreweg de meeste gevallen was sprake van veel voorkomende lichamelijke aandoeningen, zoals kanker. Een opvallende stijging is zichtbaar onder de groep mensen met dementie, onder psychiatrische patiënten en in de categorie duo-euthanasie. Drie trends uitgelicht.
1. Duo-euthanasie
Groot nieuws in februari vorig jaar: oud-premier Dries van Agt en zijn vrouw Eugenie waren hand in hand gestorven. „Wij denken dat dit duo-euthanasie bekender heeft gemaakt”, constateert Rob Edens van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde hierover tegen NU.nl.
Duo-euthanasie is afgelopen jaar ook gewilder geworden: 54 koppels kozen hiervoor. In 2023 ging het nog om 33 stellen, in 2022 om 29, in 2021 om 16 en in 2020 om 13. Nieuw is dat duo-euthanasie niet alleen meer voorkomt bij partners, maar sinds vorig jaar ook bij naaste familieleden.
Naar verwachting zet deze trend door. Volgens onderzoek van DataIM en de EO staan drie op de vier Nederlanders met een partner in principe open voor duo-euthanasie, mits de omstandigheden juist zijn. Tegelijkertijd maakt bijna 60 procent zich zorgen dat partners elkaar onder druk kunnen zetten om samen te sterven. De RTE zegt dit te willen voorkomen doordat beide verzoeken afzonderlijk en door verschillende artsen beoordeeld moeten worden.
2. Psychiatrische aandoeningen
Het aantal psychiatrische patiënten dat euthanasie kreeg, steeg in korte tijd schrikbarend: van 138 in 2023 naar 219 vorig jaar. Waar bij euthanasie door lichamelijke kwalen ouderen domineren, zijn 30- tot 60-jarigen oververtegenwoordigd in de groep psychiatrische patiënten die overlijdt door euthanasie. Dertig keer gebeurde dat bij iemand onder de dertig.
Naast de genoemde 219 gevallen werd 90 keer euthanasie toegepast bij mensen met een combinatie van psychische en lichamelijke aandoeningen. Daarvan is geen vergelijkingsmateriaal: de RTE vermeldt hiervan voor het eerst een cijfer.
Net als bij duo-euthanasie hebben persoonlijke verhalen in de media ook in deze categorie een aanzuigende werking. „Na elk media-item zien we een piek in het aantal aanmeldingen van jonge hulpvragers met psychisch lijden”, schreef het Expertisecentrum Euthanasie vorig jaar bijvoorbeeld in zijn jaarverslag.
3. Dementie
In 2020 stond de teller nog op 170, maar het aantal mensen met dementie dat door euthanasie overleed, liep afgelopen jaren geleidelijk op. Vorig jaar verleenden artsen aan 427 dementerenden euthanasie. Van de gevallen die de RTE al beoordeeld heeft, was het gros van de patiënten nog wilsbekwaam. Het lijden van deze groep komt volgens de toetsingscommissie vaak voort uit verminderend functioneren en denken, maar ook door de angst voor verdere achteruitgang en de daaraan verbonden negatieve gevolgen voor iemands autonomie en waardigheid.
Bij degenen die niet meer in staat waren om „betekenisvol over hun verzoek te communiceren” volstond een eerder schriftelijk opgestelde wens om te sterven.
