Het verdriet Mirjam Bikker dat zelfs het aan de orde stellen van hulp bij onbedoelde zwangerschappen in Kamerdebatten al ingewikkeld kan zijn. Daarom blijft ze zoeken naar openingen, „maar het Tweede Kamergebouw is niet primair een plek om actie te voeren.”

Op de FVD-kanalen werd het een kijkcijferhit: een Tweede Kamerdebat over medische ethiek werd tijdelijk stilgelegd toen FVD-Kamerlid Gideon van Meijeren een plastic foetus op tafel legde. Hoe keek u daarnaar?

Mirjam Bikker: „Het begin van dat debat vond ik hoopgevend, hier en daar leek er wat ruimte te zijn om op te komen voor het kwetsbare leven van een ongeborene. Totdat die shockerende bijdrage kwam van FVD. Vanaf dat moment gingen de luiken dicht. Je zag de houdingen verharden. Ik voelde meteen: voor nu is het klaar, in dit debat komen wij geen steek meer vooruit.

Dit voorjaar besluit Vincent Karremans, de staatssecretaris, hoeveel geld er beschikbaar komt voor het actieprogramma preventie onbedoelde zwangerschappen, waarover de ChristenUnie in Rutte III en IV afspraken kon maken in het regeerakkoord. Ik hoop niet dat hij als een soort van tegenreactie helemaal aan de andere kant van de boot gaat hangen, maar ik hou m’n hart vast.”

Lange tijd was het beeld: in de Tweede Kamer trekken alleen SGP en ChristenUnie nog ten strijde tegen abortus. Nu lijkt ook FVD zich daarbij te voegen. Is dat winst?

„Dat het leven niet op zichzelf staat maar een bedoeling heeft, en dat elk leven door God geschapen is, delen we behalve met de SGP op die manier met geen enkele andere partij. Dat klopt. En inderdaad, soms tref je bij andere partijen, vaak de cultureel-conservatief gerichte, opeens collega’s bij wie je ook bezorgdheid proeft over de stijging van de abortus- en euthanasiecijfers én over wat dat zegt over onze samenleving. Dat moet je koesteren.

Wel is dan de vraag: hoe kiezen zij positie in het debat? Als hun inbreng vooral gericht is op het scoren van clicks, moet je je wel afvragen: leidt dit tot iets goeds? Zeker als ze daarbij geen enkele poging ondernemen om die zorgen op een dieper liggender niveau met elkaar te bespreken.

Het parlement is voor mij niet primair een plek om actie te voeren. Daarvoor ben ik toch te veel een antirevolutionair.”

Prikkelt de opstelling van FVD u om uw inbreng in abortusdebatten anders te verwoorden?

„Niet direct, en daar is ook geen reden voor, want al zolang wij bestaan, is ons uitgangspunt dat het leven een geschenk is van God. Dat is gewoon de levensovertuiging vanwaaruit wij willen debatteren. En dus begint er vanbinnen een vuur te branden als een  abortusarts in een interview zegt: Laten we niet informeren naar de beweegredenen van een abortusverzoek. En dat zo’n zelfde arts zegt geen idee te hebben waar de stijging van het aantal abortussen vandaan komt. Dat geeft nieuwe scherpte, want dat het gesprek over abortus dreigt te stoppen en dat het zelfs al ingewikkeld kan zijn om de hulp aan vrouwen in een noodsituatie aan de orde te stellen, doet ons diep verdriet.

Maar anders verwoorden? Ik geloof zonder meer dat ook wij kunnen scoren met filmpjes, maar dat is voor mij niet de essentie van christelijke politiek. Wij baseren ons niet op de tijdgeest, maar op Gods goede normen. Zo proberen we al 25 jaar onze weg te vinden, ook in het politieke debat.”

In hoeverre staat de ChristenUnie open voor samenwerking met FVD? Acht u het denkbaar dat u de partij vraagt mede-indiener te zijn van een motie?

„Als wij een debat gaan voorbereiden, beginnen we gewoon bij wat we zelf belangrijk vinden. En dat is opkomen voor wat kwetsbaar is, ook voor het ongeboren leven, vanuit respect  voor mensen in gebroken situaties. Ook als ze andere keuzes maken dan wij geneigd zouden zijn te doen. Daarvoor werken we graag samen met partijen met wie we daarin goede stappen vooruit kunnen zetten. Vaak is dat de SGP, soms het CDA, en een enkele keer ook PvdA of SP en recent ook BBB en NSC.

Bij Forum zie ik een sterke gerichtheid op incidenten; op het bevestigen van een bepaalde identiteit, zonder dat daar een vervolg op komt wat mensen rechtdoet. Daarom ben ik niet snel geneigd de handen met ze ineen te slaan.”

Als alternatief voor het skippen van de beraadtermijn wilde FVD het zien van een echo van de foetus verplichten, vóór een abortus. Waarom was de ChristenUnie daartegen?

„Ons stoorde de houding waarmee dat amendement werd ingediend. Daarin ontbrak het erbarmen; de bestraffende ondertoon richting de vrouw in nood stond voorop. Ik vind dat niet de houding die we moeten hebben in de medische ethiek.”

Waar komt de belangstelling van BBB, PVV, en FVD voor abortus volgens u vandaan?

„Bij links leeft misschien wat meer de gedachte dat een maatschappelijk probleem is opgelost, als je maar een wet of een regeling hebt die tot tevredenheid van de doelgroep functioneert. Wat ook kan, is dat progressieve feministen die strijden voor het zelfbeschikkingsrecht nog altijd hun stempel drukken op het debat hierover binnen partijen. Er lijkt mij niet zozeer een samenhang te zijn met ben je rechts of links, meer met ben je progressief of conservatief?”

Het artikel gaat onder de foto verder.

Op de FVD-kanalen werd het een kijkcijferhit: een Tweede Kamerdebat over medische ethiek werd tijdelijk stilgelegd toen FVD-Kamerlid Gideon van Meijeren een plastic foetus op tafel legde. Hoe keek u daarnaar?

Van Dijk: „Ik heb geen bezwaar tegen het vertonen van beelden, ook niet als ze confronterend zijn. In mijn tijd als NPV-directeur ondersteunden we onze boodschap ook weleens met beeldmateriaal. Voor de SGP geldt hetzelfde. Ik weiger mee te gaan in de redenering dat zoiets verwerpelijk zou zijn. Als je de werkelijkheid niet kunt verdragen, moet je niet de livestream op zwart zetten als zo’n foetus wordt getoond, nee, dan moet je de abortuspraktijk stoppen.

Tegelijk heb ik de kwetsbaarheid van het thema altijd wel op m’n netvlies staan. Ook uit de NPV-achterban kreeg ik soms oprechte telefoontjes van mensen bij wie het zien van zulke modellen oude wonden vanwege bijvoorbeeld een miskraam weer openreet.”

Lange tijd was het beeld: in de Tweede Kamer trekken alleen SGP en ChristenUnie nog ten strijde tegen abortus. Nu lijkt ook FVD zich daarbij te voegen. Is dat winst?

„Niet alleen bij FVD, ook bij BBB, NSC en PVV heb je Kamerleden die zeggen: We zijn niet tegen abortus, maar dat we dat in Nederland toestaan tot vlak voor een termijn van 24 zwangerschapsweken is niet normaal. Dat speelt dus breder. Van Meijerens optreden was opmerkelijk, maar maakt dat de partij nu tot een invloedrijke stem in het abortusdebat? Mede doordat ze bij veel debatten verstek laat gaan en inmiddels ook allerlei irreële standpunten aanhangt, is de realiteit inmiddels dat een meerderheid van de partijen liever niet te veel met FVD wil worden geassocieerd.”

Prikkelt de opstelling van FVD u om uw inbreng in abortusdebatten anders te verwoorden?

„Als het gaat om abortus weet iedereen in het Tweede Kamergebouw waar wij als SGP al decennialang voor staan. Ik vind het dan ook ronduit misleidend als het beeld wordt neergezet dat ons verzet tegen de in onze ogen veel te liberale abortuspraktijk geworteld is in het rechts-radicale, conservatieve denken. Sorry, wij doen dit al een eeuw vanuit het christelijk geloof.

Ja, meerdere rechtse partijen denken op dit moment ook na over de beschermwaardigheid van het leven, over gezin, relaties, seksualiteit. Soms steunen ze daarbij onze lijn, althans tot op zekere hoogte. Maar ik moet de eerste FVD’er nog tegenkomen die met een abortuskritische motie komt en dan fractie voor fractie langsgaat en zich de blaren op zijn tong praat om een Kamermeerderheid te organiseren. Ze gooien een steen in de vijver en dan rennen ze weer weg.

Verder zou ik iedereen die een isgelijkteken zet tussen rechts-conservatief en abortuskritiek willen adviseren de opstelling van FVD door de jaren heen nog eens na te gaan. In februari 2021 stemden ze nog voor het afschaffen van de verplichte minimale beraadtermijn. Partijen die het abortusdebat voeren zonder het heldere, christelijke kompas zijn net stuifzand. Het ene moment vinden ze dit, even later weer dat.

Overigens speelt dat bij FVD ook in de Midden-Oostendiscussie. Bij Baudet bijvoorbeeld heeft onvoorwaardelijke steun voor Israël inmiddels plaatsgemaakt voor allerlei warrige complotgedachten.”

In hoeverre staat de SGP open voor samenwerking met FVD? Acht u het denkbaar dat u de partij vraagt mede-indiener te zijn van een motie?

„Vooropgesteld, het is niet altijd even makkelijk om met FVD’ers in contact te komen; de invulling die zij aan het Kamerwerk geven is anders dan die van ons. Verder verklaren we als SGP niemand melaats, maar je moet wel eerlijk onder ogen zien dat je ook partijen kunt kwijtraken op het moment dat je FVD als medestander kiest; op een aantal thema’s zijn ze nu eenmaal behoorlijk geradicaliseerd. Dat je wilt voorkomen dat het uitdragen van een expliciet christelijke boodschap contraproductief gaat worden door met de partij samen te werken, komt daar nog eens bij.

Ik zeg daar wel bij: als hun opstelling eraan bijdraagt dat abortus weer een debatonderwerp wordt, is dat niet verkeerd. Stel dat het helemaal geen issue meer zou zijn, dat zou pas echt erg zijn. Kort en goed: het is balanceren, daar komt het op neer.”

Als alternatief voor het skippen van de beraadtermijn wilde FVD het zien van een echo van de foetus verplichten, vóór een abortus. Waarom was de SGP daar voor?

„Omdat het vooraf bieden van informatie over een ingreep en de mogelijke consequenties daarvan kan bijdragen aan de zorgvuldigheid van de besluitvorming.”

Waar komt de belangstelling van BBB, PVV, en FVD voor abortus volgens u vandaan?

„Veel progressieve partijen tonen zich stellig, om niet te zeggen onverdraagzaam in het uitdragen van hun standpunten. Zo van: „Of een kind opgroeit bij z’n natuurlijke ouders of bij een homostel en een draagmoeder maakt niet uit.” Of: „Geslacht is een gevoel en als je dat niet onderschrijft, dan deug je niet.” Zo stellen ze zich ook op in het abortusdebat. Ik sluit niet uit dat het verzet van BBB, PVV en FVD daartegen onderdeel is van een bredere tegenreactie op die drammerigheid.”

Het artikel gaat onder de foto verder.

Is er een link tussen rechts-populistische partijen en kritiek hebben op abortus, en zo ja, welke?

„Het is allereerst van belang om onderscheid te maken tussen typen rechts-populistische partijen. Radicaal-rechtse partijen in het zuiden van Europa, denk aan de FPÖ in Oostenrijk en Rassemblement National in Frankrijk, hebben sterke katholieke wortels. Hun afkeer van abortus moet in die context worden gezien.

Dat geldt niet voor rechts-populistische partijen in Noord-Europese landen waar met name seculiere thema’s als vrijheid, gelijkheid, tolerantie en kritiek op islam worden aangeboord. Pim Fortuyn en in zekere zin ook Geert Wilders passen binnen dit type populisme.

In de Noord-Europese landen is abortus eigenlijk de laatste jaren pas echt een issue geworden, na de opkomst van antiwokedenken vanuit de Verenigde Staten. Binnen die stroming speelt kritiek op gendergelijkheid een grote rol. Met name FVD is gevoelig voor deze beweging, die de traditionele orde in de samenleving zegt te willen herstellen. Bij de PVV zie je die invloed veel minder sterk; die partij houdt zich het liefst wat op de vlakte als het gaat om dit soort onderwerpen. In EU-verband zie je dat bijvoorbeeld heel goed. De partij van Wilders werkt daar samen met conservatieve katholieke partijen uit Zuid-Europa en om hen niet voor het hoofd te stoten, onthouden ze zich van stemming als dergelijke thema’s op de stemmingslijst staan.”

Bij FVD tref je ook ideeën aan over omvolking. In hoeverre houden die verband met de visie van die partij op abortus?

„Dat is inderdaad, naast antiwoke, een tweede component die de afkeer van abortus verklaart. Het recht op het beëindigen van een zwangerschap is vanuit deze optiek ongewenst, omdat witte mensen simpelweg meer kinderen moeten krijgen dan bijvoorbeeld niet-westerse migranten. Zo kan de veronderstelde omvolking worden voorkomen.”

Shockeren lijkt voor FVD een belangrijker uitgangspunt dan beleidsbeïnvloeding, ook als het gaat om medische ethiek. Is dat bij meerdere rechts-populistische partijen zo?

„Voor FVD gaat dat in elk geval op. We weten van die partij al een tijd dat ze het parlement zien als platform, en niet zozeer als een plek waar besluitvorming plaatsvindt. De partij is daar ook gewoon vrij open over.  In andere landen, met name in Zuid- en Oost-Europa, ligt dat echter anders. Polen is een goed voorbeeld waar de abortuswetgeving onder invloed van radicaal-rechts is aangescherpt. Kanttekening daarbij is natuurlijk wel dat dergelijke partijen in die landen groter en invloedrijker zijn dan FVD in Nederland.”

Christelijke partijen hebben zo hun reserves ten opzichte van FVD. Zij vrezen dat de manier waarop FVD zich opstelt in het debat over abortus contraproductief kan uitpakken. Begrijpt u dat?

„Ik kan die redenering goed volgen, juist omdat FVD ook heel duidelijk aanstuurt op polarisatie. Daarmee lok je inderdaad tegenreacties uit, ook omdat de partij geen enkele vorm van compromisbereidheid lijkt toe te staan.  In de Tweede Kamer zie je ChristenUnie en SGP afstand houden van FVD, maar binnen een partij als de SGP tref je wel jongeren aan die sympathiseren met het gedachtegoed van FVD. Dus in de parlementaire arena zie je de partijen gescheiden optrekken, daarbuiten wordt het wat mistiger.”

Hoe kunnen christelijke partijen ervoor zorgen dat ze niet worden besmet door de polariserende politiek die FVD voert?

„Negeren is daarvoor, denk ik, het beste middel. Juist ook omdat FVD bewust zoekt naar polarisatie en conflict. Door daartegen in te gaan, draag je eraan bij dat die polarisatiepolitiek slaagt, maar daar staat tegenover dat het bieden van een weerwoord soms onontkoombaar kan zijn. Dat maakt het ingewikkeld.”

Meer overAbortus