„Dit is een keerpunt voor Europa”, wist voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen donderdag al voor de top te vertellen. Traditioneel was de Europese Unie er altijd voor economische samenwerking. Maar defensie hoort nu ook bij de prioriteiten. In Brussel kwamen de EU-leiders en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky samen om het te hebben over twee vragen: hoe kan de EU Oekraïne zo sterk mogelijk maken en hoe kunnen EU-landen hun defensiecapaciteiten opkrikken?

Met een briesend Rusland aan de oostflanken en een onberekenbare Donald Trump in het Witte Huis zijn vrijwel alle Europese regeringsleiders van mening dat de EU haar eigen boontjes moet doppen en garant moet staan voor de veiligheid van Oekraïne. Alleen Hongarije lag –zoals altijd– dwars toen het ging over steun aan Oekraïne. Dus werden die specifieke voorstellen over steun aan Kyiv zonder Boedapest aangenomen.

Lenen

Het gros van de gesprekken ging over het verhogen van de defensie-uitgaven. Dinsdag publiceerde Commissievoorzitter Von der Leyen een brief waarin ze een defensiepakket van maximaal 800 miljard euro voorstelt, genaamd ”ReArm Europe”. Haar plan om een fonds van 150 miljard euro in het leven te roepen, dat wordt gedekt door de EU-begroting, kon op de EU-top massaal op bijval rekenen. Het plan is dat lidstaten bij Brussel kunnen lenen en met dat geld artillerie, munitie en drones kopen of wapens aanschaffen voor Kyiv. Diplomaten verwachten dat een vijfde van het geld uit de leenfaciliteit naar Oekraïne zal vloeien.

Lidstaten kunnen bij Brussel lenen en met dat geld artillerie, munitie en drones kopen of wapens aanschaffen voor Kyiv

In sommige lidstaten leeft de vrees dat leningen een opstap zijn naar eurobonds –gezamenlijke schulden–, iets waar Nederland fel op tegen is. De Commissie weerspreekt dat. Brussel heeft bovendien al eerder van de optie gebruikgemaakt. Lidstaten die een defensielening bij de EU afsluiten, moeten die op eigen kracht aflossen. Nederland is niet van plan zelf een lening bij de Commissie af te sluiten om het defensiebudget op te hogen, dus zou het de Nederlandse belastingbetaler ook geen cent hoeven kosten.

Volgens zuidelijke lidstaten gaan de plannen nog niet ver genoeg. De Spaanse premier Pedro Sánchez vindt dat de Commissie de 150 miljard euro aan leningen als subsidies aan de lidstaten zou moeten aanbieden. De Franse president Emmanuel Macron vindt dat het bedrag van 150 miljard euro niet hoog genoeg is.

EU-leiders wilden donderdag weten hoe de Commissie ervoor gaat zorgen dat de staatsschulden van armlastige lidstaten niet de pan uit rijzen. Ook vroegen ze Brussel verdere maatregelen te onderzoeken om de extra defensie-uitgaven te dekken. Een fonds van 150 miljard euro over vijf jaar mag fors klinken; in feite valt het mee. Washington heeft dit jaar omgerekend ruim 800 miljard euro gereserveerd voor de eigen defensie.

Verrassing

Wetend dat meer geld nodig is, stelt Von der Leyen in haar brief voor de Europese begrotingsregels uit het Stabiliteits- en Groeipact (SGP) op te rekken bij defensie-uitgaven. Die regels bepalen dat het begrotingstekort van lidstaten maximaal 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) –wat een land per jaar verdient– mag bedragen en de staatsschuld hooguit 60 procent van het bbp. De Commissie wil deze regels oprekken voor in ieder geval de komende vier jaar. De defensie-uitgaven van de lidstaten zouden gemiddeld tot 3,5 procent van het bbp kunnen stijgen, waarmee 650 miljard euro extra voor defensie beschikbaar komt.

Dat Duitsland, traditioneel aanvoerder van zuinige EU-landen, op de EU-top pleitte voor een verdere versoepeling van de begrotingsregels op langere termijn om de krijgsmachten op orde te krijgen, kwam voor velen als een totale verrassing. In het Nederlandse kabinet zijn PVV, NSC en BBB tegen oprekking van de regels bij defensie-uitgaven. Maar premier Dick Schoof ging donderdag, net als regeringsleiders van andere zuinige landen, toch akkoord met de plannen van Von der Leyen. „De schulden moeten beheersbaar blijven en er mag geen verdere oprekking plaatsvinden van de begrotingsregels”, maakte hij na afloop echter duidelijk.

Naast het versoepelen van de begrotingsregels bij defensie-uitgaven, gingen de EU-leiders ook akkoord met de plannen om meer geld uit de EU-begroting naar defensie te laten vloeien. In de cohesiefondsen zit nog veel ongebruikt geld. Bovendien willen de EU-leiders banken, pensioenfondsen en de Europese Investeringsbank aanmoedigen te investeren in defensieprojecten.

Nu de regeringsleiders akkoord zijn met ReArm Europe vragen ze de Commissie de plannen, die nog in de kinderschoenen staan, verder uit te werken. Al tegen het einde van maart worden de eerste concrete voorstellen verwacht.