Het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis (CPG), dat is verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, presenteerde eerder biografieën van de oud-premiers Piet de Jong en Dries van Agt. En nu een van Ruud Lubbers (1939-2018), met als titel ”Ruud Lubbers. Een slag anders”. De scribenten, Johan van Merriënboer en Lennart Steenbergen, verdiepten zich grondig in het leven en werk van de oud-premier. Beiden zijn als onderzoeker verbonden aan het CPG.

Het schrijven van de biografie was niet zo’n eenvoudige opgave. Lubbers liet geen persoonlijk archief na en toen de scribenten aan hun project begonnen, was Lubbers al overleden. De schrijvers hebben uiteindelijk vijftig oud-collega’s, vrienden en familieleden van Lubbers geïnterviewd. Verder haalden ze informatie uit redevoeringen, interviews, dagboeknotities van mensen uit zijn omgeving, notulen van ministerraadsvergaderingen, archieven van ministeries en van het CDA.

Deze biografie is niet het eerste boek over de CDA’er die twaalf jaar premier van Nederland was. Kort na zijn overlijden verscheen het door hemzelf geschreven boek ”Persoonlijke herinneringen” (2018) en ”Haagse jaren. De politieke memoires van Ruud Lubbers” van Theo Brinkel (2020).

Merriënboer en Steenbergen schreven een grondige studie die mag gelden als hét standaardwerk over de persoon en de politicus Ruud Lubbers

De studie van het CPG is toch andere koek. Het is een vuistdikke publicatie over het complete politieke leven van Rudolphus Franciscus Marie (Ruud) Lubbers. Merriënboer en Steenbergen beschrijven het leven van de christendemocraat van de wieg tot het graf. Het is een grondige studie geworden die mag gelden als hét standaardwerk over de persoon en de politicus Ruud Lubbers.

In het boek staan veel nieuwe feiten. Een daarvan is dat Lubbers aan het einde van zijn leven koos voor euthanasie. Dat was eind vorig jaar enkele weken in het nieuws. Lubbers was licht dementerend en soms depressief.

Na vier jaar noeste arbeid en 800 pagina’s moesten de biografen toch concluderen: „De ware Lubbers is ongrijpbaar.” En daar hebben ze gelijk in. Lubbers had iets ondoorgrondelijks. Dat geldt voor meer politici van dat kaliber. Dat ondoorgrondelijke geeft iemand iets mysterieus en dat heeft onmiskenbaar aantrekkingskracht op kiezers. Tweemaal was Lubbers lijsttrekker en tweemaal behaalde het CDA 54 zetels. Dat zegt iets.

Lubberiaans

Het stond overigens niet bij voorbaat vast dat Lubbers zou uitgroeien tot een icoon en een politicus van formaat. De mede-eigenaar van de staalfabriek Hollandia was wel heel slim, maar toen hij in 1978 na het vertrek van Willem Aantjes in diens plaats tot fractievoorzitter werd gekozen, genoot hij van maar weinigen het vertrouwen. Het was in die tijd dat door zijn soms onnavolgbare en ongrijpbaar taalgebruik de term ”lubberiaans” ontstond.

Vanaf 1982, toen hij premier werd, werd het lubberiaans wel minder. Maar zijn taalgebruik bleef wollig als hij zijn politieke tegenstanders tevreden probeerde te stellen. Hij sprak over „vertrekpunten” als hij geen „standpunten” kon formuleren. De woorden „Ik zie dat een slag anders”, maar dan wel „vanuit een positieve grondhouding” werden klassiekers. De titel van de biografie is eraan ontleend. Lubbers leidde uiteindelijk drie kabinetten, twee met de VVD en een met de PvdA. Het waren hoogtepunten in zijn leven.

Lubbers bemoeide zich intensief met de problemen die de vakministers hadden. Hij was meer regeringsleider dan een primus inter pares, eerste onder gelijken. Hij stond erom bekend dat hij voor elk probleem meer dan één oplossing wist te bedenken. Lubbers was met zijn ambtstermijn van in totaal twaalf jaar tot voor kort de langstzittende premier van Nederland. Die ereplek moest hij vorig jaar afstaan aan de VVD’er Rutte.

Zetelverlies

Maar het was niet alles rozengeur en maneschijn voor dit zondagskind in de politiek. Mede door Lubbers verloor het CDA bij de verkiezingen van 1994 maar liefst twintig zetels. Hij had onvoldoende vertrouwen in zijn opvolger Eelco Brinkman, die door de partij naar voren was geschoven. Lubbers liet voor de verkiezingen publiekelijk weten dat hij niet op de nummer één van de CDA-lijst zou stemmen, maar op de nummer drie, Ernst Hirsch Ballin.

Na Lubbers’ vertrek uit de landelijke politiek ging het bergafwaarts met de carrière van de CDA’er. Hij mocht geen voorzitter van de Europese Commissie worden en ook geen secretaris-generaal van de NAVO. Dat kwam omdat zijn relatie met de Duitse bondskanselier Helmut Kohl en met de Amerikaanse autoriteiten niet optimaal was. Uiteindelijk kon hij aan de slag als Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR). Hij had er veel zin in. Voor zijn werk vroeg hij zelfs geen salaris of vergoeding.

Lubbers deed goed werk voor vluchtelingen en hij reorganiseerde de UNHCR. Maar het liep uiteindelijk niet goed af. In 2004 beschuldigde een medewerkster van de UNHCR hem van grensoverschrijdend gedrag. Lubbers bestreed de aantijgingen. De beschuldiging werd niet bewezen geacht, maar Lubbers trad na perspublicaties over de affaire in 2005 wel af.

Lubbers stond ook in zijn Haagse jaren al bekend als iemand die bovengemiddelde interesse toonde in vrouwen. Een van zijn bijnamen luidde ”de stier van Kralingen”. Hij onderhield ook buitenechtelijke relaties. Zijn vrouw Ria wist van zijn escapades, maar zij is hem altijd trouw gebleven.

Op Lubbers’ werkkamer in het Torentje hing een kruis

Kruis

Lubbers kreeg een degelijke rooms-katholieke opvoeding. Hij nam daar wel enige afstand van, maar op zijn werkkamer, in het Torentje aan de Hofvijver, hing –net als bij vele rooms-katholieken in hun woning– een kruis. Zelf zei hij daarover: „Bij zware politieke kwesties, wanneer ik me afvroeg wat ik toch moest doen, kreeg ik voldoende afstand door te bidden en alleen maar naar het kruis te kijken.”

Lubbers was geen politiek ideoloog, maar een workaholic en een pragmaticus die het land in de moeilijke jaren 80 van de vorige eeuw er weer bovenop heeft geholpen. Hij zag zichzelf als een man van het midden en wist voor alle politieke tegenstellingen voor velen aanvaardbare compromissen te smeden. En omdat die compromissen over alle politieke thema’s konden gaan, dus ook over principiële en medisch-ethische onderwerpen zoals abortus, euthanasie en gelijke behandeling van homo’s, waren Bijbelgetrouwe christenen, binnen en het buiten het CDA, niet altijd gelukkig met de keuzes die de CDA-politicus maakte.

Van Merriënboer en Steenbergen schreven een leesbaar boek over Lubbers als persoon en politicus. Wie de voormalig premier beter wil leren kennen of de kennismaking wil hernieuwen, kan zich vele uren met dit boek vermaken.

Ruud Lubbers. Een slag anders, Johan van Merriënboer en Lennart Steenbergen; uitg. Boom; 800 blz.; € 49,90