CGK-synode terug bij af: „Het huis van de kerk staat in brand"
De landelijke vergadering van de Christelijke Gereformeerde Kerken spreekt vrijdag over de toekomst van het kerkverband. Volg het nieuws in dit liveblog.
Advertentie
Om 16.58 uur sluit ds. Buijs deze emotionele en heftige vergadering van de generale synode van de CGK. Kort daarvoor had prof. Selderhuis Psalm 130 gelezen, was hij voorgegaan in dankgebed, en had hij de vergadering verzocht te zingen Psalm 130 vers 2, 3 en 4.
De volgende zittingsweek van de generale synode van de CGK staat gepland van 25 tot en met 28 maart.
Overmand door emoties, sluit preses ds. Buijs vrijdagmiddag de discussie over de toekomst van het kerkverband af. Hij zegt „verbijsterd, verlegen, verslagen en beschaamd” te zijn. „Het huis van de kerk staat in brand”, zegt de predikant. „Wat ons nog rest, is te pogen te redden wat er te redden valt. Het is triest om dat te moeten constateren. Dat we niet in staat zijn gebleken met Gods eigendom om te gaan zoals Hij bedoelt.”
Ds. Buijs geeft aan dat het moderamen gaat zich met andere deskundigen bezinnen op een oplossing die „de minste schade” zal opleveren voor de CGK. De synode vergadert eind maart over hun voorstel. Ook zegt hij dat er een brief naar de kerken gaat met onder meer de vraag „of ze zich niet willen afsplitsen”.
Daarna krijgt ds. Schenau kort het woord. Hij zegt dat hij degene in de commissie is die het oude plan nog niet wil loslaten. „Ik zou het moeilijk vinden als er straks alleen maar een plan voorligt dat verdergaande ontvlechting of ontbinding inhoudt”, zegt de predikant. Mogelijk dient hij het plan of een dergelijk plan later toch nog weer in.
Dat laatste geldt ook voor ds. Klaver en zijn plan.
Aan het eind van de vergadering spreekt ook ds. R.G. den Hertog de vergadering nog kort toe. Hij zegt: „Ik stel mijn plek op deze synode ter beschikking. Ik had dit besluit al eerder genomen.” Hij noemt twee redenen: 1) de synode heeft mensen die revisieverzoeken indienden geen recht gedaan, vindt hij. „Onrecht baant zich nu een weg in onze kerken”. 2) Hij blijft het zeer oneens met „de volgordelijkheid van de besprekingen”. Ook die vindt hij onrechtvaardig. „Ik heb er geen vertrouwen meer in dat deze vergadering de kerken dient.”
In een uitvoerig betoog verantwoordde ds. Van der Rhee vrijdagmiddag het besluit van de commissie toekomst kerkverband om haar voorstel inzake interim-classes in te trekken. Hij verwees naar de “grote spanningen” in het kerkverband en naar de „diepe impasse” die is ontstaan nadat in de achterliggende jaren in diverse classes de samenwerking is spaak gelopen en men de werkzaamheden in die classes tot een minimum heeft teruggebracht.
In die constellatie van een „vastgelopen” kerkelijk leven heeft de commissie toekomst kerkverband de opdracht aanvaard een uitweg te zoeken en enige ontspanning te brengen in het kerkelijk leven, stelde ds. Van Rhee. De commissie ervoer dat zij „onder de leiding van de Heilige Geest” tot „creatieve gedachten” was gekomen.
Vanaf het begin was echter duidelijk dat er niet gemakkelijk een „breed draagvlak” voor de plannen zou komen. Toch is, door aanpassingen van het plan, gepoogd tot meer draagvlak te komen. In de achterliggende maanden zag men het draagvlak echter eerder afkalven dan groeien.
Daar heeft het feit dat in diverse gemeenten wéér nieuwe ontwikkelingen te zien waren, niet aan meegeholpen, aldus de predikant.
Het verloop van de discussie vrijdag bracht de commissie ertoe het plan in te trekken, al is één lid van de commissie toekomst kerkverband „nog niet zover”, aldus ds. Van der Rhee.
De commissie toekomst kerkverband gooit de handdoek in de ring. „Als commissie trekken we ons voorstel met betrekking tot de interim-classes in. Het doet ons verdriet dat we deze gordiaanse knoop in ons kerkelijk leven niet hebben kunnen ontwarren. We hopen dat daarmee de weg vrij komt voor een hernieuwd doordenken van de vragen die voor liggen. We beseffen dat we hiermee terug zijn bij af, bij het punt waarmee we onze synode in juni 2024 begonnen. Volgens sommige leden van onze commissie is een verdere ontvlechting van ons kerkverband de enige weg die nu nog rest. Moge de Heere ons kerkverband behoeden voor een ongecontroleerd uiteenvallen”, zegt de samenroeper van de commissie, ds. F.W. van der Rhee, die na ds. Schenau het woord kreeg.
De boodschap slaat in de vergadering in als een bom. Na het 20 minuten durende betoog van ds. Van der Rhee, schorst ds. Buijs de vergadering voor een pauze en voor nadere bezinning.
Ds. Schenau gaat ook in op de vraag of zijn commissie niet te optimistisch aankijkt tegen de situatie in het kerkverband. „We hebben geprobeerd de toon van de hoop aan te slaan. Die hoop is niet gegrond in de realiteit, maar in de verwachting wat God kan en wil doen als we in Zijn wegen gaan.”
Tegenover ds. H.C. Bezemer merkt hij op: „Voor u gaat wat er in ons kerkverband gebeurt de grens van het Schriftgezag over. Dat is een gevolgtrekking die onze synode nog niet heeft gemaakt. En die voor ons als commissie dus ook niet het uitgangspunt van ons denken was.”
Tegenover ds. W.J. van Gent zegt hij dat „onze synode nog niet heeft gezegd dat wij in status confessionis zijn, zoals prof. Van den Belt blijkbaar poneerde.”
Hierna krijgt ds. Schenau het woord om de vragen van 31 sprekers, vrijdagmorgen gesteld, te beantwoorden. Hij bestrijdt het idee, door sommige afgevaardigden geuit, dat de spanningen in het kerkverband uitsluitend of voornamelijk te wijten zijn aan meningsverschillen over vrouw en ambt en over hermeneutiek. „Nee, de kloof dateert van veel eerder. Al lang voordat deze thema’s gingen spelen, hadden we kritiek op elkaars prediking, wantrouwden we elkaar, was er een gebrek aan oog voor de eigenheid van gemeenten.”
Wat gebeurt er als het voorstel van de commissie geen meerderheid krijgt in de synode? „Een “plan B” heeft de commissie niet”, zegt ds. Schenau.
Hoe beoordeelt de commissie nieuwe ontwikkelingen in het kerkverband? „Dat was ontmoedigend, maar we hebben de moed toch niet geheel verloren”, zegt ds. Schenau. „Voortgaand handelen tegen kerkelijke besluiten in zien wij als onderdeel van het probleem. Wij betreuren dat en keuren het af. Dan is er sprake van minachting van de synode, te weten het synodale achterstellen bij het gemeentelijke.”
Om 14.25 uur heropent ds. Buijs de vergadering. Ds. F.W. van der Rhee leest Psalm 143. Hij laat zingen Psalm 143: 8 en 11.
Daarna legt ds. Fokkema namens het moderamen uit hoe de leiding van de synode kwam tot het vereiste van 80 procent draagvlak voor het voorstel van de commissie toekomst kerkverband. „In onze vergaderingen en door de commissie zelf is steeds gezegd dat er een „breed draagvlak” nodig is. Wij als moderamen hebben daar een getal aan willen hangen. Maar daarmee willen we niet over de vergadering heersen. Als u als vergadering zegt: 51 procent is ook wel goed, dan moet u ons dat laten weten. Al denken wij dat zo’n mager mandaat niet het gewenste resultaat zal brengen.”
A. Heystek denkt hardop: „Moeten we ons als CGK niet opheffen en teruggaan naar de Hervormde Kerk, waar niet alles goed is, maar waar de zuivere leer wel een plaats krijgt? Als u zegt: dan moeten we niet bij de Protestantse Kerk in Nederland zijn, maar bij de Hersteld Hervormde Kerk – ook prima. Mijn voorstel zou zijn: Laten we de kerken de opdracht geven om ons via een fusie of federatie aan te bieden.”
Ds. D. van der Wal vraagt aandacht voor de kerken „in het midden”. Ook daar klinkt volgens hem de vraag: „Waarom grijpt de synode niet in?” „Zij zoeken duidelijkheid. Waar staan we, en vooral: waar gaan we naartoe? Is er oog voor hen die van harte willen vasthouden aan wat ze hebben?”
De predikant vraagt „eerlijk de gebroken realiteit onder ogen te zien. We moeten concluderen: dit kan zo niet verder. Gaan onze kerken scheuren, scheuren we al of zijn we al gescheurd?” Hij kan het plan voor de interim-classes niet steunen.
Ds. A. van der Zwan pleit ook voor realisme. De commissie lijkt volgens hem nog „in de ontkenningsfase” te zitten. Hij roept op het voorstel in te trekken. Er is behoefte aan leiding, aldus de predikant.
Advertentie
Ds. M. Groen vraagt of een studie naar hermeneutiek (hoe lees je de Bijbel en hoe pas je die toe?) kan leiden tot een andere visie op vrouw en ambt. De CGK wezen woensdag alle revisieverzoeken rond dit onderwerp af.
De predikant vindt dat de CGK het niet kunnen verantwoorden voor God, kerk, jongeren en wereld om uit elkaar te gaan. „Ik sluit me aan bij de broeders die hebben gezegd: we moeten op onze knieën.”
Ds. H. Carlier wijst op „meerdere lijnen” in de Schrift over vrouw en ambt, die je „niet zomaar in een model” kunt vatten. „Waarom lukt het ons niet om deze lijnen naast elkaar te laten staan en elkaar ruimte te geven?” Een kerk is nooit uitgepraat, aldus de predikant.
Ds. A.D. Fokkema denkt dat „we de commissie een onmogelijke opdracht hebben gegeven”. Natuurlijk, hij hoopt ook op een wonder, maar „dat kun je niet tot een onderdeel van een plan of besluit maken”. De predikant kan het commissieplan „niet dragen”.
Ds. W.J. van Gent sluit aan bij de bijdragen van ds. J. de Bruin, ds. H.C. Bezemer en anderen. Hij vraagt zich af hoe veilig het Woord „in onze kerken” is. De predikant denkt niet dat het commissierapport de kerken zal helpen. „Dit vraagt ons dát te verdragen waarover de synode heeft uitgesproken dat het niet volgens de Schrift is.”
Hij vraagt naar de oorzaak van de „diepe crisis waarin we ons bevinden”. Die heeft een geestelijke achtergrond, aldus ds. Van Gent: de „diepe kloof in het verstaan van de Schrift en, naar mijn overtuiging, ook in het gezag van de Schrift.”
De predikant verwijst naar een interview met prof. dr. H.J. Selderhuis in het RD. Daarin zegt de hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de Theologische Universiteit Apeldoorn: „Ik herken vandaag veel Erasmus bij hen die officieel van Luther zijn. Ik bedoel: de gedachte dat de Bijbel op meerdere manieren uitgelegd kan worden, kom ik tegen bij hen die bij de gereformeerde belijdenis zeggen te horen. Verschil is dat Erasmus vindt dat de kerk dan maar moet beslissen over de juiste uitleg, terwijl vandaag de trend is dat ieder die zelf maar moet uitzoeken.”
„Ik sta hier bezwaard”, zegt R.B.J. Naaktgeboren. „Er wordt al heel lang over een model gesproken. Maar een model is een middel om een doel te bereiken. Dat zou moeten zijn: één zijn. Maar het probleem is dat we elkaar niet meer bereiken. Hoe komt dat? Helaas laat dat kerkelijke praktijk zien dat er openlijk en waarschijnlijk ook blijvend afgeweken wordt. Het model heeft niet de intentie om dat zo te laten staan, maar ook niet de mogelijkheid om dit een halt toe te roepen. Gaat het model helpen? Mijn antwoord is nee.”
De commissie toekomst kerkverband pleit voor gezamenlijk schuld belijden. W. Zeeders vraagt hoe dat moet. Hij wijst op de gemeenten die tegen de regels in vrouwen in het ambt bevestigen, waardoor we „in deze deplorabele situatie” terechtgekomen zijn. Hoe verhoudt zich dat tot het samen schuld belijden?
„Ons kerkverband is niet uitgepraat”, vindt A. Verburg. Hij ziet het voorstel van de commissie „op dit moment” als het beste voor de CGK.
Ds. H. Peet ziet wel iets in een „consultatieronde” in de kerken, waarbij wordt gekeken welke optie voor de toekomst van het kerkband „het breedst te dragen is”. Persoonlijk hoopt hij dat het interim-model een „breed draagvlak zal vinden”, al merkt hij aan de bijdragen van andere synodeleden dat het maar „zeer de vraag is of dit zo is. Er is veel wat ons verdeelt, maar laat het een worsteling blijven om elkaar zo maximaal mogelijk vast te houden.”
Ds. G.J. Post ziet het plan van de commissie niet als „veilig vaarwater”. Hij verwijst naar de toespraken van buitenlandse gasten dinsdag, die er onder meer op wezen dat er ook „eenheid in waarheid” moet zijn. De prijs voor het interim-module is voor ds. Post „te hoog”.
Dat duurt maar even. Preses ds. P.D.J. Buijs deelt mee dat de uitspraak van ds. J. de Bruin dat „we niet meer dezelfde volle Christus prediken” een aantal synodeleden „pijnlijk getroffen” heeft. Ds. De Bruin heeft zijn woorden teruggenomen.
Dan gaat de bespreking weer verder.
De commissie stelt voor om gemeenten die, tegen synodebesluiten in, praktiserende homoseksuelen toelaten aan het avondmaal en/of in de ambten, maar die geen vrouwelijke ambtsdragers kennen, in de reguliere classes te laten blijven. Ds. H.C. Bezemer, die het interim-model „niet kan dragen”, vindt dat beide „principiële punten” niet „ontkoppeld” mogen worden. „In interim-classes zal geen tucht worden uitgeoefend, daar hoef je geen profetische gaven over te beschikken.”
Als de kerk vrouwen in het ambt en homoseksuelen aan het avondmaal „gedoogt”, is volgens hem het Schriftgezag in het geding. „We moeten het bittere onder ogen zien en, tot ons verdriet en schaamte, tegen God en elkaar zeggen dat we niet meer samen verder kunnen.”
Ds. J. Bruin zegt dat er in de CGK niet meer „dezelfde Christus” gepredikt wordt. „Met pijn in het hart moeten we zeggen dat we zó ver uit elkaar zijn gegroeid, dat we niet meer samen verder kunnen.” Hij vraagt het moderamen om met een voorstel te komen dat „wél te dragen is”.
Het is pauze tot 11.10 uur.
Het moderamen ziet 80 procent als een „voldoende draagvlak” voor het plan van de interim-classes. Ds. R. Bikker voelt zich „overvallen” door dat getal. „Wil het moderamen het voorstel van de commissie daarmee helpen of niet?” Het voelt voor hem als „de spelregels veranderen tijdens de wedstrijd. Wat als we blijven steken op 79 procent? Dit lijkt op willekeur. Waarom nu wel en bij die andere belangrijke stemming (over vrouw en ambt, red.) deze week niet? Ik proef een wens om iets te controleren. Komt dit voorstel voort uit geloof, hoop en vertrouwen? Moeten we het niet loslaten en aan de Heere overlaten?”
Het doet ds. A.A.L. Aalderink „verdriet” dat de polarisatie in de samenleving ook zichtbaar is in de kerk. Volgens hem is er een „wonder” nodig om het interim-model te laten werken. „En het zou ook een wonder zijn als er na negen jaar verootmoediging en bekering is, dat er werkelijk sprake is van heling van het kerkverband.”
Hij vraagt zich af of het nog „gerechtvaardigd” is om „nog meer tijd te kopen”. „Heeft de synode plaatselijke gemeenten niet tot het uiterste om geduld gevraagd? Stuur ons niet de kerken in zonder duidelijkheid over waar we nu staan.”
D. Schaafsma heeft „grote moeite” met het interim-model, onder meer omdat er volgens hem geen ruimte voor tucht is. „Het kan niet waar zijn dat gemeenten niet meer verantwoordelijk zijn voor de zonde en ongehoorzaamheid van gemeenten in interim-classes.” Hij ziet een „tunnelvisie, die alle bezwaren tegen het model terzijde schuift.”
In de CGK is geen ruimte voor vrouwelijke ambtsdragers, ook niet in interim-classes, stelt hij. „De verschillen in ons kerkverband zijn zó groot, dat we geen andere weg kunnen inslaan dan die van afstand van elkaar nemen. Laat het interim-model los, zodat we in alle voorzichtigheid kunnen spreken over een model dat meer recht doet aan onze afspraken. Die weg is onvermijdelijk en noodzakelijk.”
Ds. W.E. Klaver, een van de initiatiefnemers van een alternatief plan, is verbaasd over het optimisme in het commissievoorstel. „Een van de redenen van de impasse in ons kerkverband is dat gemeenten afwijken van de norm. Er is geen enkele aanleiding om te denken dat kerken met vrouwen in het ambt of die homoseksuele relaties accepteren, op hun schreden terugkeren. Ik zie geen reden om optimistisch te zijn.”
Gezien de „fundamentele verschillen in hermeneutiek en visie op de kerk” is het volgens ds. Klaver noodzakelijk om, „met belijdenis van schuld, tijdelijk meer afstand van elkaar te nemen”.
De synode zet de bespreking over de toekomst van het kerkverband voort. Er is nu een tweede ronde, waarin synodeleden vragen mogen stellen.
De synode wees woensdag alle vijftig bezwaren (revisieverzoeken) tegen het besluit om geen vrouwelijke ambtsdragers te bevestigen, af. Ds. A.C. van der Wekken vraagt wat dit betekent voor het draagvlak voor het plan om gemeenten die vrouwen in het ambt hebben, in interim-classes onder te brengen. „Zijn er dan nog andere opties dan ontvlechting van het kerkverband?” De predikant vraagt ook of een gemeente zonder vrouwelijke ambtsdragers er vrijwillig voor kan kiezen om deel uit te maken van een interim-classis.
Ds. J. Nutma vraagt zich af hoe de synode de kerken het beste kan dienen. Ook hij stelt een vraag over het draagvlak en stelt onder meer voor bij een stemming niet uit te gaan van een meerderheid van 80 procent (zoals het moderamen voorstelt), maar om „met de gebruikelijke meerderheid te werken. Dit raakt aan het vertrouwen en het gezag van de synode, dat alleen in de Schrift en belijdenis ligt.”
De agenda voor vrijdag is helemaal schoongeveegd: de generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken spreken de hele dag over de toekomst van het kerkverband. Een van de plannen is om gemeenten die tegen de regels in vrouwelijke ambtsdragers hebben benoemd, in interim-classes onder te brengen. De vraag is hoe veel steun dit krijgt.
Advertentie
