Van verre vliegreizen tot steeds meer cruises: uitstoot door wereldwijd toerisme groeit razendsnel
De welvaart stijgt in veel landen, dus gaan mensen vaker op vakantie. Dat is een probleem voor het klimaat. Schonere vliegtuigen alleen gaan dit niet oplossen, waarschuwen wetenschappers.
Een Amerikaans echtpaar dat elk jaar op cruisevakantie gaat, een Indiase familie die eindelijk Europa kan verkennen, jonge Nederlanders die voor yogaretraites naar Bali afreizen. Toerisme groeit wereldwijd razendsnel en hetzelfde geldt voor de uitstoot van al die vliegreizen.
De CO2 -uitstoot zou wereldwijd omlaag moeten om klimaatverandering tegen te gaan, maar er is haast geen sector waarin die zo snel groeit als het toerisme, toont nieuw onderzoek in Nature Communications. „Die huidige groei maakt het halen van de Parijsdoelen voor 2030 onmogelijk”, zegt hoogleraar duurzaam reizen Stefan Gössling (Linnaeus Universiteit), een van de coauteurs van de internationale studie.
Toerismegroei
De kern van het probleem is dat het aantal vakanties zo hard groeit dat het groene stapjes zoals schoner vliegen compleet overschaduwt. De welvaart neemt in veel landen toe, legt Gössling uit, dus mensen in opkomende economieën kunnen ineens het vliegtuig pakken. „Veel van de toerismegroei komt uit China, India, Indonesië en Brazilië.” Maar ook in Europa gaan mensen vaker op vakantie en breiden vliegvelden uit.
Deze groei en de problemen waren al bekend, zegt duurzaamreizenonderzoeker Eke Eijgelaar van de Breda University of Applied Sciences, niet betrokken bij het onderzoek. „Maar niet eerder wisten wetenschappers de toename in zo veel detail hard te maken.”
De uitstoot door toerisme groeide van 3,7 gigaton CO2-equivalenten in 2009 naar 5,2 in 2019, het laatste goede meetjaar vanwege de coronapandemie. Op dat niveau is de uitstoot nu ongeveer weer uitgekomen. Die toename in tien jaar tijd is meer dan de jaarlijkse uitstoot van heel Zuid-Amerika.
„Ook in Europa gaan mensen vaker op vakantie en breiden vliegvelden uit” - Stefan Gössling, hoogleraar duurzaam reizen
Vakanties gaan op allerlei manieren gepaard met uitstoot. Denk aan auto’s die naar Frankrijk rijden, hotels en zwembaden die verwarmd worden. Toch is vooral ver vliegen volgens Gössling de boosdoener. „In 1960 was een gemiddelde vlucht 1000 kilometer, nu is dat 2000 kilometer.”
Cruisereizen
Ook is Gössling bezorgd over steeds meer cruisereizen. „Die hebben van alle vakanties de hoogste CO2-intensiteit.” Wel is de absolute klimaatschade van cruises veel kleiner dan die van de luchtvaart, omdat het een kleinere groep reizigers betreft.
Tegen kritiek verweren bedrijven zich vaak door netto nul uitstoot in 2050 te beloven, of door te beweren dat ze steeds efficiënter en duurzamer vliegen. Maar dat is pure greenwashing, zegt Gössling, „want hun absolute uitstoot blijft stijgen”. Ook Eijgelaar benadrukt dat 1 of 1,5 procent meer efficiëntie van vliegtuigen per jaar geen zoden aan de dijk zet zolang de hoeveelheid vluchten veel harder stijgt.
Wat is dan de oplossing? De onderzoekers pleiten voor radicale ingrepen om de groei van klimaatschadelijke vakanties te stoppen. Zo zou de uitstoot van CO2 eerlijk beprijsd moeten worden. Gössling: „CO2 veroorzaakt klimaatverandering, klimaatverandering veroorzaakt schade, schade moet vergoed worden.”
Verre vluchten worden dan twee keer zo duur, schat hij, en mensen pakken minder snel het vliegtuig. Reclames kunnen daarnaast aan banden worden gelegd. De onderzoekers opperen zelfs een „CO2-budget”: een omstreden ingreep waarbij burgers een maximale hoeveelheid CO2 mogen uitstoten.
De studie kan in Nederland veel stof doen opwaaien. Eijgelaar heeft de indruk dat de reisbranche steeds harder van zich afbijt over duurzaamheid. Zo krijgt het nieuwe, minder drastische krimpplan van minister Madlener voor Schiphol al felle kritiek vanuit de luchtvaart. En brancheorganisatie ANVR stapt naar de rechter om het verbod op vliegreclames van de gemeente Den Haag aan te vechten.
Geen krimp
Gevraagd om een reactie op de Nature Communicationsstudie, antwoordt reisbureau TUI dat „toerisme meer is dan CO2-uitstoot. Het brengt ook veel goeds aan lokale economieën.” TUI zegt zijn ecologische voetafdruk „aanzienlijk te willen verkleinen”, maar zegt niets over krimp. Volgens Eijgelaar bewijst de nieuwe studie dat de oplossingen van de branche zelf, zoals technologische verbeteringen, tekortschieten.
Wel roept het onderzoek lastige dilemma’s op. Moet vliegen onmogelijk worden voor mensen in opkomende economieën, die eindelijk iets van de wereld kunnen zien? „Dat is inderdaad lastig”, erkent Eijgelaar.
De onderzoekers roepen op om bij het nemen van maatregelen te kijken naar de historische toerisme-uitstoot van landen. Landen waar mensen al lang veel op vakantie gaan, moeten meer doen om die uitstoot nu terug te dringen. „Dat gaat ook over Nederland”, zegt Eijgelaar.
