Zo kan de samenleving zelf zinnig bezuinigen
Het zinnige van bezuinigen heeft alles te maken met de reden waarom dit kabinet er überhaupt is gekomen: het populisme en progressief links hebben precies dezelfde onzinnige beloften over wat de overheid zou moeten zijn.
De drie kleine, constructieve christelijke partijen scoren hun punten op onder andere giftenaftrek en maatschappelijke diensttijd. Ze oogsten daarmee de kritiek van links dat ze zo het kabinet en die vreselijke bezuinigingen overeind houden. Daarmee wordt goed zichtbaar waarom progressief links geen antwoord is op het populisme.
Eerlijk is eerlijk: dit kabinet zorgt voor een wekelijkse portie chaos en verwarring. Dat heeft niet alleen te maken met onervarenheid bij drie van de vier coalitiepartners. Het is ook het logische gevolg van de belofte dat de overheid de hele set aan problemen gaat oplossen en tegelijkertijd zorgt voor extra geld in ieders portemonnee. Alsof een geheel nieuwe energie-infrastructuur kosteloos kan worden aangelegd, het beëindigen van ontwikkelingssamenwerking geen gevolgen heeft voor de handel en met de vuist op tafel slaan in Europa enige toverkracht bezit.
Wat echter zomaar over het hoofd gezien kan worden, is dat een imaginair progressief-linkse regering tot dezelfde soort chaos zou hebben geleid, maar dan met andere beloften. Het afschaffen van het eigen risico in de zorg is niet gratis. Met meer geld naar de jeugdzorg krijg je vooral meer vacatures. Gendervriendelijke taal afdwingen leidt helemaal niet tot meer begrip en vriendelijkheid in de samenleving. Drugs vrijgeven leidt niet tot minder maar juist meer criminaliteit. Meer recht op euthanasie zorgt vooral voor een uitweg voor mensen voor wie de samenleving toch al guur en leeg is geworden.
Probleemoplosser
Wat beide politieke stromingen met elkaar gemeen hebben, is dat de overheid voor ieder probleem de oplossing is. Die manier van denken heeft nu precies geleid tot waar we nu in zitten: ieder eigen initiatief vanuit de samenleving is eruit geslagen en vervangen door ‘goede’ ideeën met overheidsfinanciering. Er werd al even verwezen naar de vacatures in de jeugdzorg; de kaalslag is daar goed zichtbaar. De huidige situatie, met groeiende wachtlijsten, afnemend mentaal welzijn en toenemende vacaturedruk, is niet uit de lucht komen vallen. Met het verschuiven van de jeugdzorg naar de gemeenten door het kabinet-Rutte II is antwoord gegeven op een vraag om laagdrempelige jeugdhulp. Laagdrempelig was deze zeker.
Die behoefte aan laagdrempelige jeugdzorg was er natuurlijk al eerder. Steeds minder mensen haken aan bij sociale verbanden als kerken en verenigingen. Steeds meer relaties lopen op de klippen. De leefwereld van jongeren is een chaos door de jachtige echte wereld en de onlinewereld van sociale media en games. Echter, in plaats van dat we collectief tegen een blinde muur aan liepen, die ons had gedwongen onze individualistische cultuur om te buigen, is er sinds 2012 hard aan gewerkt om eenieder op alle mogelijke manieren te stutten en te steunen. Het is een vicieuze cirkel die steeds harder draait en steeds meer slachtoffers betekent.
Revalidatie
De weg terug is geen gemakkelijke route en heeft veel weg van een revalidatieproces: stap voor stap de steun afbouwen en als samenleving weer leren lopen. Daar zit dus het zinnige van bezuinigingen, waarbij we ons steeds moeten afvragen: hoort de overheid dit te doen of de samenleving zelf? Ik heb er zelf mijn hobby van gemaakt om deze vraag op lokaal niveau te stellen, zowel in mijn rol als directeur van de preventieve zorgorganisatie Chris&Voorkom als in mijn rol als initiatiefnemer van een aantal lokale herstelacademies. In al die voorbeelden wordt gewerkt met beperkte subsidies en met vijf keer zo veel vrijwilligers als betaalde medewerkers.
Wat in dit soort projecten opvalt, is dat ze vaak in de plaats komen van dure professionele zorg. In plaats van dure zorg, methodisch strak uitgedacht in een spreekkamer, komt dan liefdevolle zorg en aandacht van een vrijwilliger. Het is innovatief en hip, maar tegelijkertijd zo oud als de kerk.
Want de crux bij revalideren en bezuinigen zit wel in de liefde, aandacht en professionaliteit van de uitvoering. Iemand zijn krukken afpakken leidt niet als vanzelf tot een vlugge marathonloper. Een nieuw zorgconcept bedenken leidt niet automatisch tot een stroom enthousiaste vrijwilligers. Een overheid die de samenleving de ruimte wil geven, haalt daarom niet alleen weg, maar voegt ook toe: vrijheid voor kerken, scholen en verenigingen, steun voor de eenverdiener zodat de partner ruimte heeft voor vrijwilligerswerk, een economie die niet alle lucht uit de samenleving opbrandt, om maar een paar voorbeelden te noemen.
Zo bezien is bezuinigen niet enkel zuinig, maar vooral erg zinnig. En zo bezien zijn giftenaftrek en maatschappelijke diensttijd precies het soort punten die de drie kleine christelijke partijen moeten binnenhalen.
De auteur is directeur van Chris&Voorkom en raadslid. Hij schreef mee aan de partijvisie van de ChristenUnie.
