Mompelend staat Boris Nikolai Konrad voor de groep. Geconcentreerd kijkt hij naar een flip-over waarop ongeveer veertig uiteenlopende getallen staan. Iemand uit de zaal houdt de tijd bij. „Stop de tijd”, zegt Konrad plotseling. Iets meer dan één minuut. Konrad draait zich om, en staat met zijn rug naar het papier. Hij doet zijn ogen dicht en met zijn handen tegen zijn slapen voor de concentratie dreunt hij alle getallen foutloos op.

Geheugenkunstenaar, geheugenexpert, hersenwetenschapper, wereldkampioen onthouden, het zijn allemaal namen die passen bij dr. Boris Nikolai Konrad. Zelf noemt de veertigjarige Duitser wat hij doet liever geheugensport. „Voor mij is het altijd een sport geweest. Het geheugen is iets wat je kunt trainen. In principe kan iedereen leren om goed te onthouden.”

Het begon ooit met een trucje om zijn schoolwerk beter te onthouden. Het eindexamen stond voor de deur, dus besloot Konrad te proberen zijn geheugen te trainen. „Het was voor mij puur een hulpmiddel om beter te leren. Maar ik kwam er al snel achter dat er mensen zijn die met geheugentechnieken heel snel, heel veel kunnen onthouden. Dat leek onmogelijk, maar toen ik mijn best deed, lukte er een hoop in korte tijd.”

Azië

Wat begon als een foefje voor zijn toetsen, groeide uit tot het beoefenen van geheugensport op professioneel niveau. Konrad nam deel aan geheugenkampioenschappen. Eerst binnen Duitsland, maar later ook internationaal. Toch staan kampioenschappen in Europa op een laag pitje, vertelt Konrad. Sinds de coronaperiode zijn er in Nederland geen wedstrijden meer gehouden. Voor die tijd won de geheugenexpert er verschillende over de hele wereld. Maar hij is een van de weinige westerlingen die eraan meedoen.

Dat is in Azië wel anders, vertelt de geheugenexpert. „In 2013 deed ik met een Duits team mee aan het wereldkampioenschap geheugensport. Mongolië werd derde. Toen dat team thuiskwam, werden ze opgewacht door de president zelf, en de teamaanvoerder werd sporter van het jaar. De Filipijnen werden tweede. Hun thuiskomst werd uitgezonden op het nieuws en ze werden onthaald in het parlement. Duitsland won. Ik werd op het vliegveld opgehaald door mijn moeder. In de lokale krant stond een snipper over onze eerste plek, waarin mijn naam ook nog verkeerd gespeld werd.”

„Kampioenschappen leven in Europa niet zo. Toen Duitsland won op het WK geheugensport in 2013 stond er in de lokale krant een snipper over onze eerste plek, waarin mijn naam ook nog verkeerd gespeld werd” - Dr. Boris Nikolai Konrad, geheugenexpert

Neuro-imaging

Intussen studeerde Konrad achtereenvolgens computerwetenschappen en natuurkunde in Dortmund en het Engelse Reading. Hij promoveerde in de psychologie, in München. Tien jaar geleden verhuisde hij naar Nijmegen, in verband met een baan bij het Donders Instituut, waar hij onderzoek doet als hersenwetenschapper. Nu woont hij met zijn gezin in Kranenburg, twintig minuten over de grens bij Nijmegen.

Het Donders Instituut is een zelfstandig instituut, maar hoort bij de Radboud Universiteit en het UMC. Er werken meer dan 1000 onderzoekers uit zo’n 35 verschillende landen. „Het centrum doet vooral onderzoek naar neuro-imaging”, vertelt Konrad enthousiast. „Dat gebeurt met technieken als MRI, eeg en MEG, waarbij gekeken wordt naar wat er in het brein gebeurt tijdens verschillende processen. Van omgaan met stress tot hoe het geheugen werkt.” Daarvoor heeft het instituut eigen MRI-scans, die uitsluitend door de onderzoekers worden gebruikt.

Het gaat Donders puur om onderzoek, vertelt de hersenexpert. „Ik werk bijvoorbeeld samen met de geriatrie van het UMC. Ik kijk dan niet zozeer naar dementietherapie, maar meer naar hoe geheugentraining een preventie kan zijn voor geheugenklachten op latere leeftijd. Zoiets valt onder neurowetenschappen.”

Naast zijn werk als neurowetenschapper bij het Donders Instituut schrijft Konrad boeken over de werking van het brein en is hij actief als spreker en geheugentrainer. Hij geeft in zijn colleges uitleg over hoe het brein en het geheugen werken, en laat zien hoe hij het getraind heeft. En dat is iets wat iedereen kan, zegt de geheugensporter.

Beelddenken

Volgens de wetenschapper is goed kunnen onthouden louter een kwestie van techniek en oefening. De techniek van het geheugenpaleis (zie ”Hoe werkt het geheugenpaleis?”), die Konrad zelf gebruikt, is gebaseerd op het principe van beelddenken. „Het grootste aantal zenuwcellen in ons brein die zintuiglijke informatie verwerken, is voor het visuele gedeelte van onze hersenen”, legt hij uit. „Die visuele cortex is een groot onderdeel van ons brein, daar gebeurt het voornamelijk.”

„Om dingen goed te kunnen onthouden, koppel je beelden aan informatie en dat maakt het makkelijk voor je geheugen”, legt de wetenschapper uit. En dat zijn niet alleen plaatjes, maar het kan ook een scène zijn of een verhaal. Het is niet zo dat het geheugen en de visuele cortex twee onderdelen in het brein zijn. Nee, het geheugen zit overal in onze hersenen, vertelt Konrad. „We hebben verschillende geheugensystemen. De een is beter in cijfers onthouden, de ander in namen. Maar het onthouden van beeld werkt altijd goed, bij iedereen. Daarom koppel ik de informatie aan een beeld, zodat het beeldgeheugen die informatie oppakt, wat het normaal niet doet.”

„We hebben verschillende geheugensystemen. De een is beter in cijfers onthouden, de ander in namen. Maar het onthouden van beeld werkt altijd goed, bij iedereen” - Dr. Boris Nikolai Konrad, geheugenexpert

Volgens de wereldkampioen is het beheersen van de geheugentechniek altijd te gebruiken. Hij legt uit dat bij voldoende training je er niet meer over na hoeft te denken of je het geheugenpaleis binnenloopt of niet. „Het wordt een tool die je zo weet toe te passen. Als je een wachtwoord moet veranderen, hoef je het niet meer op papiertjes te schrijven die je kwijtraakt. Je leert de ingewikkeldste wachtwoorden zo uit je hoofd.”

En er is volgens Konrad nog een voordeel van goed kunnen onthouden. „Uit ons onderzoek blijkt dat het goed is voor de gezondheid van je brein. Daarnaast kan het ervoor zorgen dat iemand op hogere leeftijd nog scherp is. Je bouwt een cognitieve reserve op, die bij ouderdom van pas kan komen.”

De geheugenexpert waarschuwt wel studenten en scholieren. „Sommigen zien dat ze over drie weken een examen hebben. Dan googelen ze en komen ze bij mij en de door mij gebruikte techniek uit. Dan willen ze het gebruiken bij het leren, maar in drie weken tijd krijg je het niet genoeg onder de knie om het al toe te passen.” Konrad geeft het advies om er genoeg tijd voor te nemen en vooral te herhalen en te oefenen.