Als de smartphone voorspelt waarop AI zal uitlopen, dan ziet het er niet best uit. Dat apparaat kreeg een onvoorstelbare grip op het leven. Angststoornis, concentratieprobleem, negatief zelfbeeld, koopverleiding, pornoverslaving, tijdverspilling…

Gelukkig gebeurt er wel wat: smartphoneban op scholen, smartphonevrije novembermaand, apps tegen te veel schermtijd. Maar dit alles voelt als ”too little, too late” (te weinig, te laat). Het is alsof geprobeerd wordt een auto die van een helling afstormt af te remmen. Nog steeds neemt de invloed van de smartphone toe en verergeren de problemen. Met AI zal het net zo gaan, als we er alleen maar af en toe over schrijven.

Op eigen terrein

AI zal binnen de kortste keren even ‘alomtegenwoordig’ zijn als de smartphone en nóg dominanter. Voor we het weten, worden we erdoor beheerst. Dat is een fundamenteel probleem. Techniek heeft waarde als ze ons dient, maar wordt een tiran als wij haar moeten dienen. Steeds meer techniek wordt tiranniek. Dat past beter bij het rijk van de duivel dan bij het Koninkrijk van God.

Als het probleem zo groot is, dan moeten we er echt serieus mee aan de slag. Ik vrees echter dat het gevaar wordt onderschat. Bijvoorbeeld als gezegd wordt dat AI niet slimmer kan worden dan wij. Dat moge waar zijn, maar de praktijk is ernstiger. We worden door AI eerst dommer gemaakt, verliezen creativiteit, vrijheid en verantwoordelijkheid. Wij worden halve computers. En dán (op haar eigen terrein) zal AI ons verslaan.

Geen oplossing

Daarom voelen oplossingen ook mager. Onlangs betoogde R.A. de Bruin (RD 7-11) dat we moeten „laveren tussen afwijzen en omarmen”. Zo’n middenweg klinkt aantrekkelijk, maar lijkt me naïef. Ze rekent te weinig met de zondigheid van het hart én met de macht van techniek.

Een „gebalanceerde aanpak” suggereert dat we balans kunnen houden, maar eerlijk gezegd: ík kan dat niet. Ze vraagt ook tijd, maar die krijgen we niet, Voordat we de juiste aanpak gevonden hebben, zijn de ontwikkelingen alweer verder. En sommige problemen blijven per definitie bestaan, ook bij verminderd gebruik. Denk aan fake news. Of je nu honderd of tien nieuwsberichten binnenkrijgt: het zal onmogelijk worden om uit te maken of ze echt zijn of nep. Zo geldt veelal: AI zal niet dienen maar heersen.

Lees ook

Jongeren en AI: laveren tussen afwijzen en omarmen

Ik weet niet hoe we het oplossen moeten, maar meen wel te zien waar we het zoeken moeten: in het echte leven. Daar kun je bijvoorbeeld wél uitmaken wat echt en nep is. Als je de hulpvrager in levenden lijve ontmoet, dan is het niet de vraag of hij wel echt je broer is. Als je je vriendin niet-digitaal vraagt naar de ervaringen op vakantie, dan kun je aan haar ogen zien of het wel echt zo geweldig was. Inderdaad, er zijn beperkingen: in één stap van Nieuw-Zeeland naar Alaska, van het dinotijdperk naar de toekomst – dát gaat in het echte leven niet. Maar de ervaringen in de echte wereld zijn veel dieper. Je hebt meer beperkingen en een grotere kans op ongelukken, maar je leert juist met vallen en opstaan. Door schade en schande word je wijs.

Verbinding

Vergelijk het met iemand met een gewichtsprobleem. Met alleen een dieet zal die zich eindeloos afvragen: „Eet ik nu te veel of te weinig?” Vaak zal hij het gevoel hebben te falen. Veel vruchtbaarder is een nieuwe levensstijl.

Zo moeten we dus niet blijven steken in een AI-dieet (meer of minder streng), maar moeten we zoeken naar een andere levenshouding. Dat heeft alles te maken met de belijdenis dat ons leven niet van onszelf is. „De HEERE is God, Hij heeft ons gemaakt (en niet wij)” (Psalm 100:3). Het begint bij Hem: „De vreze des HEEREN is het beginsel der wijsheid” (Spreuken 9:10).

Dat vraagt om levend geloof én om praktische bekering. Het betekent dat we voor een antwoord terecht moeten komen op Zijn terrein. Zoals Hij ons heeft gemaakt, zo zijn we bedoeld en zo is het goed. Scheppingsordeningen. En scheppingsverbanden: God heeft ons gemaakt in verbinding (zie Genesis 1 en 2). In verbinding met Hem („naar Zijn beeld”), met anderen („het is niet goed dat de mens alleen zij”), met medeschepselen („zo bracht Hij [het gedierte] tot Adam”) en met de bodem („geformeerd uit het stof der aarde”).

Zoeken

De ontwikkeling van AI groeit ons ver boven het hoofd. Wij zijn daar niet tegen opgewassen. Maar ik hoop wel dat we veel meer dan nu het geval is de antwoorden zullen zoeken in Gods wereld. Zoek mensen op, ga in gesprek, geef hulp. Let op de vogels, wroet in de grond, maak een biezen mandje, naai een linnen lijfrok.

Nog even naar het onderwijs (De Bruin). Het antwoord op AI ligt niet bij de afdeling ICT. Ook niet alleen bij het vak godsdienst. Ik denk aan aardrijkskunde, geschiedenis en biologie. We worden gezegend als docenten de jeugd leren een oude kaart te gebruiken, hen meenemen naar een historische binnenstad, hen laten speuren naar paddenstoelen. We hebben meer van het echte nodig. Laten we daarnaar zoeken.

De auteur is hersteld hervormd predikant in Urk.