Eerst zou ik een andere vraag willen stellen: waarom zou je het christelijk geloof willen verdedigen? Is dat uit bewogenheid met je naaste die de Weg, de Waarheid en het Leven (nog) niet kent? Of gebruik je eigenlijk het gesprek met de ander om je eigen twijfels te verbloemen? Want zo gaat het soms wel. Hoe meer we twijfelen aan ons eigen standpunt, hoe feller we het willen verdedigen. Want onzekerheid kan een diepe crisis geven. Maar argumenten kunnen nooit de basis vormen voor zoiets belangrijks als het christelijk geloof, dat ten diepste om een relatie gaat.

Maar zou je, vanuit bewogenheid, ongelovigen kunnen overtuigen met redelijke argumenten? Het is toch een geloof? De discipelen werden geroepen om te getuigen en ze werden toch niet geroepen om allerlei redelijke argumenten op te sommen? Hier zit zeker een kern van waarheid in. We moeten echter ook oppassen voor valse tegenstellingen. Het is niet zo dat ongeloof alleen komt door een gebrek aan argumenten voor het christendom.

Uitersten

Er zijn verschillende visies op het gebruik van de rede/het verstand. Het is opvallend dat in de Bijbel het woord verstand vaak samen met het woord wijsheid gebruikt wordt. Ik denk dat dit voor twee uitersten bewaart.

Allereerst het overschatten van het verstand. Het verstand van iemand die niet opnieuw geboren is, is verduisterd! De natuurlijke mens kent niet de dingen die des Geestes Gods zijn (1 Korinthe 2:14). En alleen de vreze (het ontzag in actieve vorm) van de Heere is het beginsel van de wijsheid (Spreuken 9:10). Daar komt nog bij dat de Bijbel leert dat de mens vijand van God is, zodat hij wil leven zoals hij zelf wil. Je kunt dus ook zeggen: mensen willen helemaal niet dat de God van de Bijbel bestaat. We maken liever een zelfbedachte God. Dus argumenteren over het bestaan van God heeft dan toch geen nut?

Alleen vertrouwen op je verstand doet ook geen recht aan wie je als mens bent. En werkt het wel echt zo in de praktijk? We denken dat we heel rationeel tot onze keuzes komen, maar vaak nemen we de meeste beslissingen door de wil. Vervolgens zoeken we dan argumenten die ons standpunt rechtvaardigen. Stel, je bent verliefd. Ga je dan eerst objectief allerlei argumenten bedenken waarom het goed is om met die persoon verder te gaan? Of gaat je wil al in een bepaalde richting, waardoor je sommige argumenten ”geloofwaardiger” vindt dan andere?

Er is ook een andere kant. Dan wordt het verstand onderschat. Zo zegt de Heere Jezus dat we God moeten liefhebben met hart, ziel én verstand! De Bijbel zegt dat we moeten worden als een kind. Een kinderlijk geloof dus. Maar dat wil niet zeggen dat je niet meer je (door God gegeven) verstand mag gebruiken of geen moeilijke vragen meer mag stellen. Ons verstand is een van de kenvermogens die God gegeven heeft. Juist in een tijd waarin mensen vooral hun gevoel heel belangrijk vinden, is het goed om dit te benadrukken.

Zowel ons gevoel als ons verstand is aangetast door de zonde. Oftewel: beide zijn niet te vertrouwen als hét kompas waarop we moeten varen. Het is dus niet zo dat christenen redelijker zijn dan niet-christenen of dat ongeloof een denkfout is. Maar wel dat christenen beseffen dat ze een extern kompas nodig hebben: het Woord van God.

Stellig weten

Geloven is niet irrationeel, het is geen sprong in het duister. De catechismus van Heidelberg zegt dat een waar geloof „niet alleen een stellig weten of kennis” is. Niet alleen, maar dat is dus wel nodig! Wij hebben namelijk een redelijke godsdienst. Nu we in een land leven waarin veel mensen opgroeien die niet vanuit huis meekrijgen dat er een God is, is het belangrijk dat wij kunnen uitleggen waarom we geloven. En daar zijn goede argumenten voor te geven. Ik denk dat je zelfs kunt zeggen dat het veel redelijker is om in de God van de Bijbel te geloven dan om het niet te doen. Want waarom zouden de getuigenissen van bijvoorbeeld al die mensen die de opgestane Levensvorst hebben ontmoet onjuist zijn? En hoe verklaar je de levensveranderende kracht van de Bijbel door alle eeuwen heen? Daar mag je niet-christenen best op bevragen. Daarnaast geeft de Bijbel ons een verklaring voor heel dit leven. Dus omdat ik geloof, begrijp ik de dingen en wil ik ze ook juist begrijpen. Niet andersom.

Zo zien we dat argumenten voor het christelijk geloof nuttig zijn. Tegelijkertijd is het zeer redelijk om te zeggen dat je eigen verstand ontoereikend is om op alle vragen een antwoord te geven. Het getuigt op zijn minst van een grote onderschatting van alles wat er te weten valt, als wij denken zelf de waarheid in pacht hebben of te kunnen omvatten. Vandaar het gebed: „Geef ons verstand met goddelijk licht bestraald.” Want: „In Uw licht zien wij het licht” (Psalm 36:10).

De auteur is theoloog  en werkzaam als docent godsdienst bij de Driestar-Wartburg scholengroep. Daarnaast is hij studieleider en docent Apologetiek en Dogmatiek bij het Centrum voor Godsdienstonderwijs (CGO).