De bijeenkomst in het gebouw van de Theologische Universiteit Utrecht (TUU) was georganiseerd door de begeleidingscommissie Uitgave Verzameld Werk A.A. van Ruler, Stichting A.A. van Ruler en uitgeverij KokBoekencentrum.

De ontsluiting van de schriftelijke nalatenschap van dr. Van Ruler is een project van de TUU en wordt verzorgd door dr. Dirk van Keulen. Hij deelde de eerste exemplaren uit aan dr. K. (Karel) Blei , van 1987 tot 1997 secretaris-generaal van de Nederlandse Hervormde Kerk, en aan Tabitha van Krimpen , Jonge Theoloog des Vaderlands in 2021-2022.

Mogelijk volgen er na dit deel nog twee delen, deelde Van Keulen desgevraagd mee. Deel 7B, dat in 2025 of 2026 moet verschijnen, gaat over wat Van Ruler schreef over anderen. Misschien komt er daarna nog een deel met het proefschrift van Van Ruler.

Van Ruler (1908-1970) was hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Utrecht en behoort met K.H. Miskotte en O. Noordmans tot de meest invloedrijke theologen van de Nederlandse Hervormde Kerk in de vorige eeuw. Deel 7A van zijn verzameld werk gaat over theologische en praktische vragen rondom kerkelijke eenheid en verdeeldheid. In deze nieuwe bundel zijn de geschriften samengebracht waarin Van Ruler zich bezon op de Reformatie, de protestantse oecumene en de oecumene met Rome.

Van Keulen stelde in een toespraak dat Van Ruler in zijn beoordeling van de RKK opschoof. „In 1949 noemde hij deze kerk ketters en schreef hij: „Met de duivel spreekt men niet.” Hij verandert als hij rooms-katholieke collega’s ontmoet in gespreksgroepen.”

„In 1949 noemde dr. Van Ruler de Rooms-Katholieke Kerk nog ketters en schreef hij: „Met de duivel spreekt men niet”” - Dr. Dirk van Keulen, redacteur Verzameld Werk dr. A.A. van Ruler

Ontmoeting

Hoe hij veranderde, benoemde dr. G.J.N. (Gerard) de Korte, bisschop van het bisdom Den Bosch. Hij zei dat Van Ruler eerst sprak over de RKK als een valse kerk en furieus reageerde op het vierde Mariadogma. „Ontmoeting leidde tot toenadering. Van Ruler kwam met milde en sympathieke boekrecensies van katholieke auteurs. Hij was positief in zijn analyse van paus Johannes XXIII bij zijn sterven in 1963 en ook over bisschop Bekkers van ’s-Hertogenbosch.”

Bisschop De Korte is blij met deze toenadering. „De overeenkomsten zijn groter dan de verschillen.” Als overeenkomsten noemde hij onder andere de verzoening door Christus aan het kruis, het belijden van God als Vader, Zoon en Heilige Geest en de consensus over de rechtvaardigingsleer. „De rechtvaardigingsleer is geen kerkscheidend issue meer”, zei hij.

Ook wees de bisschop op de veranderde tijd. „We hebben nu binnen de kerken te maken met mensen die twijfelen aan het Godsbestaan. Beide tradities hebben te maken met grote problemen. Ze belijden beide Christus als Heer. Het is goed als ze elkaar opzoeken en ontmoeten.”

Huishoudelijke twist

Prof. dr. B. (Barend) Kamphuis, emeritus hoogleraar dogmatiek aan de TUU, sprak over de protestantse oecumene. Hij haalde aan dat Van Ruler de kerkscheuring in de Nederlandse Hervormde Kerk een „huishoudelijke twist” noemde en aan de hervormden en gereformeerden een oproep deed om die twist voor het jaar 2000 te beëindigen.

Het ontlokte prof. Kamphuis de opmerking dat er „meer aan de hand was dan een huishoudelijke twist”. „Het gaat over de belijdenis, de vrijzinnigheid en de structuur van de kerk.” Hij hekelde cynische opmerkingen van Van Ruler over „kerkjes”. Prof. Kamphuis: „Het gaat het niveau van een huishoudelijke twist te boven. We moeten de nadruk op de katholiciteit wel serieus nemen. Ik verlang naar een werkelijk katholiek en inhoudelijk gesprek.”

De emeritus hoogleraar zei dat hij van het hervormde smaldeel in de Protestantse Kerk weinig meer hoort over de vroegere slogan ”Heel de kerk en heel het volk”, afkomstig van Hoedemaker.

Luther

Prof. dr. Sabine Hiebsch, bijzonder hoogleraar lutherana aan de TUU, ging in op de relatie van Van Ruler met de Reformatie. Ze zei dat de theoloog positief was over de boeken van dr. W.J. Kooiman over Luther, maar hij bleef kritisch, aldus prof. Hiebsch: „Van Ruler schreef: „Wel heeft Kooiman mij niet overtuigd dat men met de profetische lijnen van Luther zo uitkomt dat men het zorgvuldiger bestek van Calvijn wel kan missen. Maar het is nu eenmaal een feit dat lutheranen veel minder geestdriftig worden over Calvijn dan gereformeerden over Luther.””

Nieuws in beeld

V.l.n.r.: dr. Dirk van Keulen (staand), prof. dr. Sabine Hiebsch, bisschop De Korte van Den Bosch, prof. dr. Barend Kamphuis en dr. K. Blei (staand). beeld RD

Dr. Dirk van Keulen (m.) overhandigt de eerste exemplaren van deel 7a van het Verzameld Werk van A.A. van Ruler aan dr. Karel Blei en Tabitha van Krimpen. beeld RD