Jarenlang werkt hij voor christelijke organisaties in Oekraïne. Kort na de Russische inval komt Valera Kiba (44) in Nederland terecht. „Ik voelde me geen vluchteling, maar zendeling”, zegt hij. Nu dient hij als voorganger de Oekraïense Bijbelkerk in Barneveld.
Kiba groeit op in een niet-christelijk gezin in het zuiden van Oekraïne. In 1997 gaat hij naar Kyiv om een opleiding voor tv-presentator te volgen. Daarna werkt hij vijf jaar bij een organisatie die showprogramma’s voor nachtclubs organiseert. „Mijn droom was een eigen nachtclub te openen”, vertelt hij aan de keukentafel bij een Nederlands-Russisch echtpaar in Putten, dat optreedt als tolk.
Van een vriend krijgt Kiba boeken over oosterse filosofie, waarin hij verwijzingen naar de Bijbel tegenkomt die zijn interesse wekken. In het gemeubileerde appartement dat hij huurt, vindt hij een Nieuwe Testament van de organisatie Gideons. Al lezend daarin gaat voor hem „het licht op”, vertelt hij. „Ik begreep dat ik een zondaar ben en door Christus bij God kan komen.”
Achter in het Nieuwe Testament staat een schuldbelijdenis, die hij gaat bidden. Hij gaat op zoek naar een kerk en komt in 2002 terecht bij een baptistengemeente in Kyiv. Zijn werk voor een nachtclub zegt hij op, zonder dat hij een andere baan heeft. In 2003 wordt hij gedoopt, waarna hij bij een christelijke organisatie werk vindt als coördinator van kinderkampen.
Kiba volgt ook een zendingsschool en maakt kortdurende zendingsreizen. Later studeert hij in deeltijd theologie aan een baptistenseminarium. Intussen organiseert hij Bijbelstudiegroepen in zijn eigen gemeente.
Mede door het lezen van een biografie over de Schotse zendeling John Paton groeit zijn verlangen om volledig in de zending werkzaam te zijn, maar hij ziet praktische belemmeringen om buiten Oekraïne aan het werk te gaan. Uiteindelijk verlaat hij met zijn vrouw en twee dochters –acht en veertien jaar– noodgedwongen zijn land. Begin maart, kort na de Russische inval in Oekraïne, komt hij in Nederland aan.
Boerderij
Het gezin krijgt onderdak in een gedeelte van een boerderij met 600 kalveren op het platteland in Woudenberg. Het is een vreemde gewaarwording voor Kiba, afkomstig uit een miljoenenstad. „Ik voelde me geen vluchteling, maar zendeling. Een zendeling heeft mensen nodig, maar waar waren die mensen?”
Hij is nog maar kort in Nederland of een diaken van de hervormde gemeente in Woudenberg vraagt hem: „Wil je de eerste Oekraïense kerkdienst leiden?” Kiba zegt ja en houdt de zondag erop zijn eerste preek voor zo’n vijftig gevluchte landgenoten. Het is het begin van wekelijkse Oekraïense diensten die geruime tijd in Woudenberg worden gehouden.
Na drie maanden eindigt de tijdelijke opvang voor het gezin Kiba in het dorp. Ze komen in Barneveld terecht, waar ze nu met z’n vieren twee kamers hebben in een opvanglocatie voor Oekraïners. In Barneveld gaat in november 2023 de Oekraïense Bijbelkerk van start, met ds. Kiba als voorganger. De gemeente is verbonden met de hervormde gemeenten in Barneveld en Voorthuizen en krijgt ondersteuning van de IZB, een missionaire organisatie binnen de Protestantse Kerk in Nederland.
Voor Kiba is het een bijzondere ervaring om, mede door een hem bekende Oekraïense baptistenpredikant uit Duitsland, te worden bevestigd als predikant van de gemeente, waarna hij de sacramenten mag bedienen en huwelijken mag bevestigen. „Ik vond het ook heel bijzonder dat de burgemeester van Barneveld in de dienst aanwezig was. Zoiets zou in Oekraïne niet gebeuren.”
Onzekerheid
De meeste zondagen gaat ds. Kiba voor in een dienst in gebouw Rehoboth in Barneveld, met gemiddeld honderd kerkgangers. Doordeweeks leidt hij verschillende huisgroepen, onder meer in Hilversum. Elke donderdag geeft hij aan Oekraïners een onlinecursus ”Grondbeginselen van het christelijke leven”. Ook besteedt hij veel tijd aan pastoraat bij ziekte, rouw en huwelijksproblemen en leidt hij geregeld rouwsamenkomsten.
Op de vraag wat het voor Oekraïners betekent dat hun land nu al duizend dagen lijdt onder de oorlog, zegt Kiba: „Bijna iedereen ervaart voortdurend stress en er is veel onzekerheid over wat er in de toekomst gaat gebeuren. De diensten geven mensen stabiliteit en hoop. Alleen Christus kan echte hoop geven.”
Zowel door zijn woorden als daden wil Kiba het Evangelie uitdragen. „Het een kan niet zonder het ander.” Hij probeert de netten van het Evangelie „breed uit te werpen”. Zo bezoekt hij bijeenkomsten van Oekraïners in Nederland om landgenoten uit te nodigen voor vrouwen- of jongerenbijeenkomsten van de kerk.
„Tijdens mijn stille tijd kreeg ik de bevestiging dat ik hier moet blijven” - Ds. Valera Kiba, Oekraïense voorganger in Barneveld
Hoe hij de toekomst van zijn land ziet, vindt de predikant lastig te zeggen. „Dat is als kijken in een wazige spiegel. Iedereen is moe van de oorlog: Oekraïne, Europa, Amerika en ik denk zelfs Rusland. Wellicht wordt de oorlog tijdelijk bevroren als Trump aan de macht is in Amerika. Maar Poetin zal niet veranderen. Hij wil heel Oekraïne in bezit hebben.”
Ds. Kiba ziet zijn taak voorlopig nog in Nederland. Meer dan eens, juist als hij het moeilijk had, kreeg hij de vraag of hij een gemeente in Duitsland, Frankrijk, Polen of Amerika wilde dienen. „Maar tijdens mijn stille tijd kreeg ik de bevestiging dat ik hier moet blijven. God heeft mij tot deze dienst geroepen.”
Een Bijbelgedeelte dat hem bijzonder bemoedigt, is Handelingen 18:9: „Wees niet bevreesd, maar spreek en zwijg niet, want Ik ben met u en niemand zal de hand aan u slaan om u kwaad te doen, want Ik heb veel volk in deze stad.” Ds. Kiba: „Ik heb de opdracht om te spreken. Er zijn hier veel Oekraïners die allemaal het Evangelie nodig hebben. En ik vind het bijzonder dat ik in Barneveld ook veel Nederlandse christenen om me heen heb.”
