Kerk & religieFotoserie
Onopvallende kerken, van ggiN Nieuwerkerk tot doopsgezind Workum
Niet alle kerken steken een royale torenspits omhoog, beieren blijmoedig om aandacht of prijken pontificaal aan de entree van een woonwijk. Sommige bedehuizen zijn nauwelijks als zodanig herkenbaar.
Redactie kerk
Op de pagina’s met kerkdiensten in de donderdagse bijlage van het Reformatorisch Dagblad stond de afgelopen maanden een fotoserie over onopvallende kerkgebouwen, van Workum tot Nieuwerkerk en van Delft tot Oldebroek.
Bekijk hieronder de veertien afleveringen als fotoserie.
Nieuws in beeld
Het kerkgebouw van de kleine gereformeerde gemeente in Delft gaat schuil achter ogenschijnlijk gezellige woonkamerramen aan het Oosteinde. Het monumentale pand uit de zeventiende eeuw was oorspronkelijk een woonhuis. Later huisde de bekende Delftse aardewerkfabriek De Porceleyne Fles er. In 1949 kwam het in handen van de huidige eigenaar. In 1994 en 2023 vonden renovaties plaats. beeld RD, Anton Dommerholt
Hoeveel woningen staan er in het rijtje bovenaan deze weg? Drie? Vijf? Twee? In elk geval één woning naar Psalm 84: „Hoe lieflijk zijn Uw woningen, o HEERE”. In het middelste ‘huis’, Dorpsstraat 99, kerkt sinds 1991 de oud gereformeerde gemeente in Nederland te Gouderak. Onopvallend gehuisvest als een echte schuurkerk, maar dan in een dorp. Aan de achterzijde is meer verschil te zien: de buitenste twee woningen hebben een achtertuin, terwijl de kerk helemaal naar achteren is uitgebouwd. beeld RD, Anton Dommerholt
Langs de Zuiderzeestraatweg in Oldebroek staat een monumentale boerderij. Gebouwd in 1918, meldt een gevelsteen. Negentig jaar later kocht de hersteld hervormde gemeente van Oldebroek-’t Harde de woning. In vier jaar tijd bouwden de leden deze om tot hun bedehuis, met 250 zitplaatsen. Woonkamer werd consistorie, deel werd kerkzaal – en sinds 2012 herbergt deze boerderij een kerkgebouw. beeld RD
De Dorpsstraat in Goudswaard, een vriendelijk dorpje in de Hoeksche Waard, telt elf rijksmonumenten. Een ervan is nummer 50: een 19e-eeuwse woning met schilddak, rechte kroonlijst en sierlijk vormgegeven entree. In 1984 kocht de plaatselijke gereformeerde gemeente in Nederland, ontstaan in 1962, het woonhuis. De leden bouwden het om tot een bescheiden kerkzaal. beeld RD, Henk Visscher
Een dubbel woonhuis uit de jaren dertig, compleet met hoge zadeldaken en breed overstek: dat lijkt het gebouw van de hervormde evangelisatie te Vaassen op het eerste gezicht. De deftige entreedeuren verraden dat er meer achter schuilt. In 1935 werd het pand gebouwd als ”Gebouw voor christelijke belangen”, met daarin een gemeenschapszaal en een woonhuis voor de beheerder. Sinds 1946 kerkt de ”Nederlandse hervormde evangelisatie op gereformeerde grondslag” er; sinds 1973 is het gebouw ook eigendom van de gemeente. beeld RD, Anton Dommerholt
Wie een lijst maakt met onopvallende kerken, telt veel bedehuizen van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland (OGGiN). Bescheiden, onopvallend – het zijn woorden die horen bij de Ledeboeriaanse gedachte van de noodkerk. En hoewel ook het gebouw van de Utrechtse oggiN (rechts op de foto, met lantaarn) in de Ambachtstraat weinig opvalt , is het toch een monumentaal pand, gebouwd aan het begin van de twintigste eeuw. Sinds 1918 kerkt de oggiN er. Als stille getuige in de stad. beeld RD, Anton Dommerholt
De gereformeerde gemeente te Deventer kerkt in een oud herenhuis uit 1890 in de binnenstad, op anderhalve minuut lopen van de IJssel. Het gebouw was een tijdlang in gebruik als gymnastieklokaal, tot een apostolische gemeente er in 1941 intrek nam. In 1965 kocht de huidige eigenaar het gebouw. Achter het plafond zijn de balken van de ringen en de touwen uit de vroegere gymzaal nog aanwezig. beeld RD, Anton Dommerholt
Nee, het is deze keer niet de woning die een kerkgebouw herbergt. Het kerkgebouw van de vrije oud gereformeerde gemeente te Aalburg is nog onopvallender: de kleine gemeente komt samen in de schuur achter het houten huisje aan de Polstraat in Wijk en Aalburg. Een typische schuurkerk dus. In 1951 werd de kerk –want zo was het gebouw van meet af aan wel bedoeld– gebouwd. beeld RD, Anton Dommerholt
Onopvallend kun je de kerk van de hervormde gemeente te Windesheim niet echt noemen. Hoog rijst het gebouw op langs de Rijksstraatweg tussen Zwolle en Wijhe. Maar wie zou zeggen dat dit een kérk is? Alleen het torentje doet iets vermoeden, maar verder lijkt het meer op een kasteel of kloostergebouw. Dat laatste is precies wat het geweest is: dit was oorspronkelijk waarschijnlijk het brouwhuis van de congregatie van Windesheim, waar de Broeders des Gemenen Levens huisden, volgelingen van Geert Groote (1340-1384). Toen het klooster tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd verwoest, werd dit overgebleven pand een kerkgebouw. beeld RD, Anton Dommerholt
Wat heet onopvallend? Vanuit de lucht is duidelijk te zien dat dit pand meer herbergt dan een woonhuis, vanaf de straat is dat minder zichtbaar. Het gaat om de doopsgezinde schuilkerk aan de Noard in Workum, gebouwd in 1694. Wederdopers werden in die tijd gedoogd, maar mochten niet opvallen. De ‘schuur’ bood destijds plaats aan 400 kerkgangers. Nu houdt de „spirituele, open gemeenschap” van de doopsgezinde gemeente Workum-Hindeloopen nog tweewekelijks een dienst voor zo’n tien tot vijftien mensen. beeld Cees van der Wal
Dit gebouw uit 1906 was de ”School met de Bijbel” in Nieuwerkerk (Zeeland) tot de Watersnoodramp in 1953 het deels verwoestte. In 1954 ging een deel van de plaatselijke gereformeerde gemeente over naar de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Plaats van samenkomen werd, en is nog steeds, de vroegere school. Het voorste gedeelte, vroeger de residentie van het schoolhoofd, is nog altijd bewoond. In de achterste helft kunnen 260 kerkgangers plaatsnemen. Waar nu auto’s parkeren, speelden vroeger kinderen buiten. beeld Dirk-Jan Gjeltema
Wie denkt bij onopvallende kerken niet aan schuilkerken? Bekend is de rooms-katholieke schuilkerk ”Ons’ Lieve Heer op Solder”. Wikipedia heeft een lijst van bijna veertig van dit soort bestaande gebouwen. Daarop staat ook ”Dit is in Abrahams schoot” in Gorinchem. Elke zondag houdt de evangelisch-lutherse gemeente nog dienst in het pand, dat verstopt zit achter een smal gangetje in de Langenstraat. Het werd in 1669 gebouwd als rooms-katholieke schuilkerk. Daarvóór kwamen de kerkgangers sinds 1588 samen in een achterhuis op dezelfde plek. beeld RD, Anton Dommerholt
Opnieuw een kerkgebouw van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland, nu in Dordrecht. Het pand werd in 1980 gebouwd als bedehuis voor de gemeente, die toen enkele jaren bestond. De weinig opvallende ingang, onder één kap met de pastorie, verbergt de eigenlijke kerkzaal, die zich erachter bevindt. De naam Nathanaëlkerk is een opmerkelijke keuze voor een onopvallend kerkgebouw: Nathanaël verstopte zich volgens Johannes 1:49 immers onder een vijgenboom. beeld RD, Anton Dommerholt
Hersteld hervormde gemeenten (hhg’s) met een historisch kerkgebouw zijn er niet zo veel. De hhg Schiedam is er een van. Niet omdat de gemeente bij de scheuring met de Protestantse Kerk in Nederland in 2004 de dorpskerk mocht ‘meenemen’. De gemeente stond echter al vanaf haar ontstaan in 1905 tot haar aansluiting bij de Hersteld Hervormde Kerk in 2009 op zichzelf. Onder anderen ds. H. Hofman (1902-1975) was er predikant. In 1959 kwam de gemeente in het bezit van de Plantagekerk, die in 1872 was gebouwd voor de christelijke gereformeerde kerk. beeld RD, Anton DommerholtGerelateerd nieuws
Hebt u een taalfout gezien? Mail naar redactie@rd.nl
Vond je dit artikel nuttig?
