Patiënten of hun familieleden die zorgmedewerkers uitschelden, lastigvallen of intimideren: agressie in de zorg is een groot probleem. Nederland scoort daarin zelfs het slechtst van alle landen in de Europese Unie.
Dat blijkt uit een studie van onderzoeksbureau Panteia in opdracht van EU-OSHA, het agentschap van de Europese Unie dat zich bezighoudt met veiligheid en gezondheid op het werk. In het onderzoek zijn de werkomstandigheden van zorgmedewerkers in 27 Europese landen in kaart gebracht.
Op drie geweldsaspecten –verbale agressie, ongewenste intimiteiten en pestgedrag– scoort Nederland op Europees niveau het slechtst. Agressie is vooral een probleem in de intramurale zorg, zoals de gehandicaptenzorg, ouderenzorg en jeugdzorg. In het ziekenhuis en in de thuiszorg speelt het minder.
Ook in andere landen zijn zorgverleners niet veilig. Zo riepen artsenverenigingen in Italië de overheid onlangs op het leger in te zetten om zorgpersoneel te beschermen, na een reeks incidenten in ziekenhuizen. Op een filmpje is te zien hoe artsen en verpleegkundigen een deur barricaderen, nadat ongeveer vijftig vrienden en familieleden van een patiënt zich tegen hen keerden. De patiënt, een 23-jarige vrouw, overleed na een noodoperatie.
Een ander veelvoorkomend probleem in de zorg is werkstress. Bijna 70 procent van alle zorgmedewerkers ervaart werkgerelateerde stress. Geen ander werkveld scoort zo slecht. In andere sectoren is dat gemiddeld 46 procent. „Het heeft met het type werk te maken”, verklaart onderzoeker Paul Vroonhof van adviesbureau Panteia desgevraagd. „Er zijn veel stressfactoren. Bijvoorbeeld 24 uursdiensten, altijd in contact staan met andere mensen, managementstijlen die niet altijd jofel zijn, beperkte invloed op de eigen werkzaamheden, veel tijdsdruk en een grote verantwoordelijkheid.”
Ook psychische klachten, zoals somberheid en angst, zijn in de zorg het grootst van alle onderzochte sectoren. Een kwart van de zorgmedewerkers kampt ermee. Vroonhof vindt dat daar meer aandacht voor moet komen. „In de zorg wordt nog weinig gedaan aan mentale gezondheid. Idealiter wil je dat organisaties preventief iets doen. Ze kunnen bijvoorbeeld een arbeids- en organisatiepsycholoog inschakelen om te voorkomen dat mensen overspannen raken.”
Meer dan de helft van de zorgmedewerkers heeft last van lichamelijke klachten, zoals rug- en gewrichtspijn. Vooral in de thuiszorg is dat volgens Vroonhof een probleem. „Anders dan in het ziekenhuis hebben cliënten vaak geen tilhulp of verstelbaar bed in huis. Zorgverleners moeten bovendien vaak alleen werken en in een niet-professionele omgeving.”
Zorgorganisaties staan voor de uitdaging hun personeel vast te houden, zegt Vroonhof. Want, waarschuwt hij, als personeel wegloopt, nemen de werkdruk en werkstress alsmaar verder toe.
