Waarom besloot u dit boek te vertalen?

„Niebuhr raakt mensen met de diepte van zijn christelijk denken, dat hij verbond met zijn scherpe inzicht in de menselijke natuur en samenleving. Dat inspireerde tal van mensen, zoals Martin Luther King, Jimmy Carter, Barack Obama en in Nederland Henri Bontenbal, de fractievoorzitter van het CDA. Time Magazine noemde Niebuhr de belangrijkste theoloog van de 20e eeuw, maar in Nederland kennen maar weinig mensen hem. Daarom wilde ik een toegankelijke Nederlandse introductie van zijn werk op de markt brengen.”

Wat trekt een breed publiek in Niebuhr aan?

„Hij kon puntig en aansprekend formuleren. Citaten uit zijn werk blijven daarom bij mensen hangen. Zo is zijn gebed om kalmte wereldwijd bekend: „God, schenk mij kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, moed om te veranderen wat ik wel kan veranderen en wijsheid om het verschil daartussen te zien.”

Niebuhr analyseerde maatschappelijke vraagstukken met behulp van theologie en filosofie. Daarbij schuwde hij forse kritiek op machthebbers niet. Tegelijk stelde hij dat er soms dwang en macht voor nodig zijn om de mens het goede te laten doen en het kwaad tegen te gaan. Daarom pleitte de predikant bijvoorbeeld voor inmenging van Amerika in de Tweede Wereldoorlog.”

Hoe zou u Niebuhrs mensbeeld omschrijven?

„Niebuhr combineert idealisme met realisme. Hij doet recht aan de hoge status van de mens als schepsel, maar toont ook aan dat deze geneigd is tot het kwade. De mens is volgens Niebuhr moreel verplicht om te streven naar een goed leven. Tegelijk is hij aangewezen op de genade van God, omdat het hem niet lukt om te leven volgens Gods bedoeling.”

Wat kenmerkt Niebuhrs theologie?

„Niebuhr besteedde –geheel tegen de theologische mode van zijn tijd in– veel aandacht aan erfzonde. Hij ontdekte door het lezen van Luther, Calvijn en Augustinus dat het leerstuk van de erfzonde helpt om het (a)sociale gedrag van mensen te verklaren. Daarin komt zijn denken overeen met de Heidelbergse Catechismus, die zegt „dat ook onze beste werken in dit leven alle onvolkomen en met zonden bevlekt zijn”. In al ons handelen is eigenbelang of hoogmoed. Zelfs met de beste intenties richten we nog kwaad aan.”

„Macht is volgens Niebuhr noodzakelijk om het kwaad tegen te gaan” - Simon Polinder, historicus

Niebuhr had veel oog voor kwade neigingen in de menselijke natuur. Hoe verhoudt zich dat tot zijn politieke opvattingen over verantwoordelijkheid?

„De hoogleraar ethiek hield zich bezig met de vraag hoe je rechtvaardigheid kunt bewerkstelligen in de samenleving en (internationale) politiek. Hierin heeft de mens een belangrijke rol. De opstanding van Christus is in Niebuhrs theorie een inluiding van de overwinning op het kwaad, die pas bij de wederkomst voltooid wordt. In de tussentijd is het de taak van de mens om deel te nemen aan dit verlossingswerk door het kwaad te bestrijden. Deze verantwoordelijkheid bezielde Niebuhr zelf zo dat hij er lichamelijk onder leed. Zijn streven naar een rechtvaardige samenleving in het hier-en-nu zorgde ervoor dat hij het vreemdelingschap soms uit het oog verloor.”

Vijf vragen aan dr. Simon Polinder, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit Utrecht, over de vertaalde biografie van de Amerikaanse theoloog Reinhold Niebuhr.