Een „zorgwekkende stijging”. Zo noemen arbodiensten ArboNed en HumanCapitalCare de toename die zij zien van verzuim door stressklachten. Verzuim door stressgerelateerde klachten nam de afgelopen vijf jaar met 30 procent toe onder de miljoen werknemers voor wie de diensten werkzaam zijn.

Werknemers blijven vaker en langer thuis door bijvoorbeeld overspanning of een burn-out. Volgens het onderzoek is stress nu de oorzaak van een kwart van alle verzuimdagen. Waar komt deze toename vandaan?

„Het is lastig om één duidelijke oorzaak aan te wijzen”, zegt Jurriaan Penders, bedrijfsarts en directeur medische zaken bij HumanCapitalCare. „Verzuim door stressgerelateerde klachten neemt al langer toe. Stress ontstaat doordat je meer doet en wilt dan je eigenlijk aankunt; je krijgt dan overbelasting. Dit kan allerlei oorzaken hebben, zowel thuis als op het werk.”

Een oorzaak is de krapte op de arbeidsmarkt. Hierdoor werken mensen vaak langer en meer, stelt Penders. In het geval van de zorg snijdt dit zelfs aan twee kanten: mensen raken gestrest en er zijn lange wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg, waardoor werknemers niet altijd op tijd psychische hulp krijgen voor hun stressklachten. „Daarnaast hebben we nu een 24/7-economie waarin we altijd áán staan en de lat hoog leggen. Er zijn zo minder natuurlijke rustmomenten, wat zorgt voor stress.”

Veranderende banen

Personeelstekorten zorgen er samen met digitalisering voor dat veel werk verandert, stelt Evelien Brouwers, bijzonder hoogleraar psychische gezondheid en duurzame inzetbaarheid in arbeid aan Tilburg University. „Veel mensen komen er pas nadat ze zijn uitgevallen achter dat ze hun baan daarom niet meer leuk vinden, bleek uit ons onderzoek. Alle leuke taken waren geschrapt. Voldoening uit je werk halen is belangrijk voor het welzijn van werknemers. Het is een buffer tegen stress.”

Een invloedrijke verandering is de opkomst van het thuiswerken. Ook dit kan stressvol zijn, stelt Willem van Rhenen. Hij is bedrijfsarts, hoogleraar bevlogenheid en productiviteit aan Nyenrode Business Universiteit en bestuurder bij Arbo Unie. „Je krijgt minder positieve feedback zoals een schouderklopje of een glimlach. Ook kun je niet meer bij de koffiemachine praten over stressvolle gebeurtenissen op het werk of in de wereld, zoals oorlog. Werknemers ervaren thuis wel meer vrijheid, maar minder sociale steun.”

Dat is jammer, want veel werknemers zien volgens Van Rhenen juist meer stressvolle gebeurtenissen op werk: „De samenleving verruwt. De politie krijgt bijvoorbeeld sneller stenen naar het hoofd geslingerd, maar ook aan de telefoon zijn klanten niet altijd meer even vriendelijk.”

Volle planning

Toch zijn het niet alleen de banen zelf die stress opleveren. Juist de combinatie van een drukke baan met plannen en verplichtingen thuis kan moeilijkheden opleveren. „De jonge generatie vindt een prettig leven leiden vaak belangrijker dan carrière maken”, zegt Penders. „Maar veel van hen kunnen een baan niet altijd met sociale afspraken combineren.”

„Omdat er niet altijd wijkverpleging kan komen moeten kinderen vaak mantelzorg verlenen naast een baan” - Willem van Rhenen, bedrijfsarts

Proberen beide te balanceren kan stressvol zijn. Dit geldt ook in toenemende mate voor familieverplichtingen. „Er is steeds meer sprake van mantelzorg”, zegt Van Rhenen. „Omdat er niet altijd wijkverpleging kan komen moeten kinderen hier vaak tijd voor zien te vinden naast een baan.”

Volgens het onderzoek van de diensten blijven mensen met stressklachten gemiddeld 245 tot 300 dagen thuis. De klachten worden vaak pas achteraf herkend. „Dat is jammer, want juist in het begin kun je er met kleine aanpassingen dikwijls voor zorgen dat klachten niet erger worden. Het werk moet zo worden ingericht dat er geen stress ontstaat”, concludeert Penders.