Het zijn bepaald geen verrassende uitkomsten, de cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) deze dinsdag publiceerde over angst- of depressiegevoelens. Ruim vier op de tien Nederlanders hadden toen ze in 2023 werden ondervraagd, de maand ervoor te kampen met deze gevoelens. Dat is net iets minder dan tijdens de coronajaren, maar nog altijd hoger dan in de jaren voor de pandemie.

Onder jongeren zijn de aantallen het hoogst. Zo had 53 procent van de 18- tot 25-jarigen last van de mentale klachten, een stijging van 12 procent vergeleken met tien jaar eerder. Onder vrouwen in deze leeftijdscategorie ging het zelfs om 66 procent.

„66 procent van de 18- tot 25-jarige vrouwen in 2023 had last van angst- of depressiegevoelens”

De cijfers zijn in lijn met eerdere onderzoeken de afgelopen jaren die de noodklok luidden over de slechte staat van de mentale gezondheid van Nederlandse jongeren. Zo was er eerder dit jaar het onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de GGD’en, waaruit bleek dat jongeren zich minder gelukkig voelen en meer stress ervaren dan in eerdere jaren.

En twee jaar terug spraken onderzoekers naar aanleiding van het grootschalige  Health Behaviour in School-aged Children onderzoek  van een trendbreuk: emotionele problemen onder de jeugd waren „enorm toegenomen” en het cijfer dat jongeren aan hun leven geven was in veel groepen nog nooit zo laag geweest.

„Ik constateer aan de hand van deze cijfers dat de maatschappij heel ingewikkeld is geworden” - Prof. dr. Hanneke Schaap-Jonker, psycholoog en theoloog

Hoe kan het dat zo veel jongeren worstelen met mentale klachten? Kijk om daar een antwoord op te geven niet in de eerste plaats naar het individu, maar naar de samenleving waarin hij opgroeit, stelt prof. dr. Hanneke Schaap-Jonker, psycholoog en theoloog. „Ik constateer aan de hand van deze cijfers dat de maatschappij heel ingewikkeld is geworden, en dat dat een aanslag is op onze mentale gezondheid.”

Jonathan Haidt

Wetenschappers noemen meerdere factoren die de mentale misère kunnen verklaren. „Jonathan Haidt wijst in zijn boek ”Generatie angststoornis” op de rol van sociale media. Jongeren moeten daardoor voldoen aan de perfecte plaatjes die ze online tegenkomen.

Ook staan we tegenwoordig voortdurend aan. Vroeger viel één keer per dag de krant op de mat. Nieuwsalerts waren er toen niet bij. Nu kun je altijd even het nieuws checken. Dat betekent wel steeds een onderbreking.”

Ook de prestatiedruk hekelt Schaap. „Als je tegenwoordig kans wilt maken op een mooie stage, moet je soms al vrijwilligerswerk hebben gedaan en hoge cijfers hebben gehaald, om maar wat te noemen. Dat presteren zit ingebakken in onze maatschappij. Uitdaging is natuurlijk niet per definitie verkeerd, maar ik vraag me wel af: hoe gaan we om met mensen die niet mee kunnen draaien?”

Een ontwikkeling die de cijfers mogelijk wat kan relativeren, is de toegenomen openheid over mentale klachten, zegt Schaap. „Het kan zijn dat we angstige of depressieve gevoelens eerder benoemen, omdat we daar meer ruimte voor voelen.”

Mensen die worstelen met angst- of depressieve gevoelens, adviseert Schaap om daarover te praten. „Het klinkt als een enorme dooddoener, maar het is echt van belang.”

Daarnaast adviseert ze iedereen, ook mensen die geen mentale klachten hebben, om regelmatig een rustmoment in te bouwen in de dag. „Pak niet meteen je mobiel als je uit school of werk komt, maar ga gewoon even zitten met een kopje thee. Staar wat voor je uit. Uit ervaring kan ik zeggen dat het heerlijk is.”

„Pak niet meteen je mobiel als je uit school of werk komt, maar ga gewoon even zitten met een kopje thee” - Prof. dr. Hanneke Schaap-Jonker, psycholoog en theoloog