Het klinkt in deze dagen van de bloedige oorlog die Rusland in Oekraïne begon ongelooflijk, maar toch is het waar: op initiatief van tsaar Nicolaas II vond in 1898 in Den Haag een ontwapeningsconferentie plaats. De Russische vorst vreesde de ontstane wapenwedloop. Ze zou zijn land ruïneren. Harde afspraken werden niet gemaakt. Duitsland zag er weinig in, Engeland en de Verenigde Staten nog minder.
Voor het eerst lieten vrouwen nadrukkelijk van zich horen. De emancipatie kwam op stoom. De in Praag geboren Oostenrijkse gravin Bertha von Suttner (1843-1914) werd boegbeeld van de vredesbeweging. In romans en brochures nam zij krachtig stelling tegen de moderne oorlogvoering, die uitloopt op massaslachtingen. Internationale bekendheid verwierf Von Suttner met haar roman ”Die Waffen nieder”. In 1905 ontving zij als eerste vrouw de Nobelprijs voor de vrede. Zij stierf op 21 juni 1914. Kort daarna werd in Sarajevo de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand vermoord. Het werd de aftrap naar de Eerste Wereldoorlog, die op 28 juli begon en die de kiem voor de Tweede Wereldoorlog al in zich droeg.
Tachtig jaar geleden, op 17 september 1944, begon Operatie Market Garden. Vele doden en verwoestingen verder behaalden de geallieerden op 8 mei 1945 de overwinning op nazi-Duitsland. Japan capituleerde nog niet. Twee vreselijke bommen waren daarvoor nodig. Historicus Johan Huizinga noemde de 20e eeuw „de bitterste aller eeuwen”. Er wordt beweerd dat zeker 170 miljoen mensen stierven door oorlogen en geweld.
Afgelopen week liepen wij langs de oorlogsgraven in Groesbeek. Ruim 2600 militairen van het Britse Gemenebest liggen daar begraven: Engelsen, Canadezen en Zuid-Afrikaners. Veelal jonge mannen. Midden in de nationale vredesweek (14 t/m 22 september) werden we weer ondergedompeld in de waanzin van de meeste oorlogen.
Opnieuw lopen de spanningen wereldwijd op. De Troonrede die op 17 september werd gepresenteerd, repte er ook al over. De wapenwedloop gaat onverminderd door. Producenten zien er wel brood in. Hun fabricaten worden steeds geavanceerder en de lonten korter. Zelfs piepers –ik dacht even aan ontploffende aardappels– worden al destructief, dankzij spectaculaire technische ontwikkelingen. Ondertussen spelen ook in refokring ouderen en jongeren hun eigen oorlogen als game op het beeldscherm. Soms woeden oorlogen zelfs vanuit de kerkbanken.
Internationaal humanitair oorlogsrecht ten spijt worden oorlogen almaar onmenselijker. De moraal van dit verhaal? Paulus zegt: „De weg des vredes hebben zij niet gekend. De vreze Gods staat hun niet voor ogen” (Romeinen 3:17-18).
