Minister Heinen mocht dinsdag de eerste begroting van het kabinet-Schoof overhandigen aan Tweede Kamervoorzitter Bosma. Hij is „trots” dat het gelukt is om alle politieke ambities van de coalitiepartijen in de begroting te verankeren. En dat zonder de Europese begrotingsnorm te overschrijden.

Een doorsnee Nederlander gaat er volgend jaar 0,7 procent in zijn portemonnee op vooruit. De regering draagt daar een belangrijke steen aan bij door de belastingen te verlagen. Ogenschijnlijk verandert er nauwelijks iets: het tarief in de laagste schijf van de inkomstenbelasting gaat van 36,97 naar 35,82 procent. Dit besluit kost het kabinet echter een slordige 4,5 miljard euro. Op gepensioneerden na, profiteert bijna iedereen ervan.

Dat een doorsnee Nederlander er volgend jaar op vooruitgaat, wil niet zeggen dat er geen verschillen zijn. Een eenverdiener met kinderen met een modaal inkomen gaat er volgend jaar 1,2 procent op vooruit; een eenverdiener met kinderen die twee keer modaal verdient 0,4 procent. De groep alleenstaande ouders is het slechtst af. Zij blijven steken op 0,0 procent. Dat komt mede omdat voor hen het kindgebonden budget naar beneden gaat.

Vertraagd

De gerapporteerde koopkrachtplussen zijn iets lager dan eerder gedacht. Dat komt, schrijft het Centraal Planbureau (CPB), omdat de regering de beloofde belastingverlaging deels vertraagd invoert.

Daarop heeft minister Heinen zijn antwoord paraat. Hij maakte met zoveel woorden duidelijk dat er in de formatie, vanwege tijdgebrek, niet goed is nagedacht over hoe de belastingverlaging door de jaren heen in de begroting moest worden opgenomen. Volgens de minister is dat nu „netter” gedaan en blijft bovendien de koopkrachtplus over de volledige kabinetsperiode gelijk. Wel uitstel, maar dus geen afstel.

Het is het kabinet gelukt een belangrijke afspraak uit het hoofdlijnenakkoord na te komen. Het aantal mensen in armoede blijft de komende jaren gelijk, net als de kinderarmoede. Verder gaan er miljarden naar defensie om te kunnen voldoen aan de NAVO-norm.

„Het kabinet kiest ervoor om structureel op de vluchtstrook te rijden” - Raad van State in advies over Miljoenennota

De begroting voor volgend jaar bevat ook een aantal ‘zure’ maatregelen. De belangrijkste is de al eerder aangekondigde btw-verhoging voor cultuur, boeken, sport en overnachtingen. Boeken, kranten, tijdschriften, de sportschool en de schaatsbaan, een weekend weg, museumbezoek en concerten; het wordt allemaal duurder. De consument betaalt vanaf 1 januari 2026 het hoge btw-tarief (21 procent) in plaats van het lage (9 procent).

Ronald McDonald

Voor scholen maakt het kabinet echter een uitzondering. Basisscholen, middelbare scholen en mbo-scholen krijgen compensatie om het hoge btw-tarief te kunnen betalen. Ook is besloten de daklozenopvang te ontzien, net als de Ronald McDonald Huizen. Zij worden eveneens middels een subsidie gecompenseerd.

Staatssecretaris Idsinga (Fiscaliteit) erkende dat de gecreëerde uitzonderingen wellicht „voer voor jurisprudentie” zijn. Daar schrikt Idsinga echter niet voor terug. „Daar zijn we op voorbereid.”

Opvallend genoeg wordt de belangrijkste financiële tegenvaller in de begroting voor het grootste deel niet gedekt. Het gaat om de uitspraak van de Hoge Raad, in juni dit jaar, in het voordeel van vermogende beleggers. Het kost de Staat bijna 10 miljard euro om hen te compenseren. Het grootste deel daarvan −ruim 6 miljard euro− wordt nog dit jaar uitgegeven. Het kabinet zet daar echter geen maatregelen tegenover om een even zo groot bedrag elders op de begroting te besparen.

„Het zou heel flauw zijn als ik toch nog iets in m’n binnenzak heb gehouden” - Eelco Heinen, minister van Financiën

Onder de streep komt het begrotingstekort volgend jaar uit op 2,8 procent, volgens het ministerie van Financiën. De rekenmeesters van het CPB zijn iets optimistischer: zij verwachten een tekort van min 2,5 procent. Het begrotingstekort blijft daarmee nipt onder de Europese norm van 3 procent.

Vangrail

Minister Heinen is er tevreden mee. De Raad van State slaat echter alarm. „Het kabinet kiest ervoor om structureel op de vluchtstrook te rijden”, schrijft de Raad in zijn advies over de Miljoenennota. Te risicovol dus. Droogjes merkt de belangrijkste adviseur van de regering op: „De vangrail is bedoeld om ongevallen te beperken, maar niet om  het verkeer te ordenen.” Om te vervolgen: „Daarom hoort bij een vangrail een vluchtstrook die niet mag worden overschreden, tenzij in geval van nood.”

De Raad voert twee argumenten aan voor zijn advies om het begrotingstekort verder terug te dringen. Allereerst: de wettelijk vastgelegde Europese norm moet nageleefd worden. Daarnaast is het verstandig om voorbereid te zijn op economische tegenslag. Als de groeicijfers omslaan in krimp, is het extra pijnlijk om te moeten bezuinigen of de belastingen te verhogen.

Het woord is nu aan de Tweede Kamer. Woensdag en donderdag zijn de Algemene Politieke Beschouwingen. Een van de vragen die boven het debat hangt, is of de regering bereid is om oppositiepartijen tegemoet te komen en daarvoor de portemonnee te trekken. Heeft minister Heinen voor dergelijke verzoeken stilletjes alvast geld gereserveerd?

„Nee”, luidde het duidelijke antwoord van de minister van Financiën. Hij wees erop dat het kabinet de oppositie al tegemoetkomt door geld uit te trekken voor schoolmaaltijden, schoolboeken en de giftenaftrek. „Het zou heel flauw zijn als ik toch nog iets in m’n binnenzak heb gehouden. Dat typeert mij niet. Als de Tweede Kamer nog wijzigingen wil kan dat, maar voorstellen moeten wel een financiële dekking hebben.”