Wat doet het met je als behalve je rechten en je vrijheden ook je bezittingen worden ontnomen? De tentoonstelling ”Beroofd” maakt indringend duidelijk dat de impact veel groter is dan de financiële waarde van de gestolen goederen – en dat generaties lang.
De dubbeltentoonstelling ”Beroofd”, een samenwerking tussen het Rijksmuseum en het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam, gaat over het verlies van Joods cultuurbezit in Nederland. Aan de hand van acht persoonlijke verhalen en de naoorlogse zoektocht naar wat Joodse mensen is ontnomen, worden bezoekers meegenomen naar de betekenis achter de ontvreemde voorwerpen. Het verhaal van kunsthandelaar Jacques Goudstikker (1897-1940) is wellicht het bekendst, omdat zijn erven in 2006 ruim 200 waardevolle schilderijen terugkregen.
De tentoonstelling is verdeeld over twee musea van het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam. In het Joods Historisch Museum staan de verhalen over het verlies van boeken en rituele voorwerpen centraal. In het Nationaal Holocaust Museum (NHM), een halve kilometer verderop, worden de verhalen verteld van families die vooral kunstvoorwerpen –porseleinverzamelingen, schilderijen, etsen– zijn kwijtgeraakt. Je doet er goed aan een lange dag uit te trekken voor het bezoek aan de tentoonstelling (zeker als je beide musea wilt bezoeken); niet omdat er zoveel voorwerpen zijn tentoongesteld, maar omdat de acht verhalen uitgebreid worden verteld met audio- en filmfragmenten en de aandacht ook waard zijn.
„„Ik zie in de schilderijen iets terug van mijn ouders, van mijn hele leven; dat drijft me in de zoektocht.”” - Max Heppner, Joodse oorlogsoverlevende
Het is een goede keus van de makers van de tentoonstelling om het thema ”roof” via persoonlijke verhalen te vertellen. De enkele schilderijen en andere voorwerpen an sich zeggen immers niet zoveel. De persoonlijke verhalen van erfgenamen die bij de voorwerpen te beluisteren zijn –over de naoorlogse zoektocht en het getouwtrek om de voorwerpen terug te krijgen– spreken des te meer. Waarom doen nabestaanden jarenlang zo veel moeite voor spullen die financieel gezien niet altijd veel waard zijn? Max Heppner (1933) verwoordt het zo: „Vernietiging van je spullen is vernietiging van jezelf. Ik zie in de schilderijen iets terug van mijn ouders, van mijn hele leven; dat drijft me in de zoektocht.”
De tentoonstelling Beroofd is tot 27 oktober te zien in het JHM en het NHM in Amsterdam. Bij de tentoonstelling verscheen het boek ”Beroofd. Persoonlijke verhalen over de roof en restitutie van Joods cultuurbezit” (uitg.Rijksmuseum/Joods Cultureel Kwartier, € 27,50).
__
