Hoe staat het in Nederland met de positie van mensen met een beperking? Over die vraag buigt een comité van de Verenigde Naties zich deze donderdag. De kritiek zal niet mals zijn, verwachten belangenorganisaties.
Stel, je hebt een opleiding genoten en zou graag aan het werk gaan. Simpel zat in deze tijd, zou je zeggen. Maar dat is niet per se het geval voor mensen met een beperking. Neem een persoon met een dwarslaesie, die zichzelf niet kan wassen en aankleden. In Nederland kan het zomaar zijn dat zo iemand pas om 10.00 uur uit bed gehaald wordt. Een baan vinden wordt daardoor al een stuk lastiger. Maar er kunnen meer obstakels zijn: een treinstation waar de lift defect is of een werkplek waar het dichtstbijzijnde toilet zes verdiepingen hoger ligt bijvoorbeeld.
Al dit soort zaken kunnen iemand met een beperking hinderen om volledig en gelijkwaardig mee te doen in de samenleving. En dat moet juist wél kunnen, is in het kort de boodschap van het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap van de VN. In vijftig artikelen gaat de tekst in op alle gebieden van het leven, van onderwijs tot werkgelegenheid en van politiek tot vervoer.
Het VN-verdrag Handicap werd in 2006 opgesteld. Nederland ondertekende het een jaar later, maar bekrachtigde het pas in 2016, als een van de laatste Europese landen. Pas na bekrachtiging is een land verplicht de doelen die in het verdrag staan na te streven. Normaliter wordt een land iedere vier jaar bevraagd op de voortgang, corona strooide in 2020 echter roet in het eten. Daardoor is Nederland nu voor het eerst aan zet om uit te leggen wat het doet om de rechten van mensen met een beperking te garanderen.
Zeventien comitéleden vanuit de hele wereld zijn daarvoor deze week in Genève bijeen. Vanuit de Nederlandse overheid is de directeur-generaal van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport afgevaardigd, met ongeveer vijftien ambtenaren van verschillende departementen. Ook belangenorganisaties en mensen met een beperking zijn naar de Zwitserse stad gekomen. Zij hebben dinsdag al een gesprek gehad met het comité.
Segregatie
Vanuit Ieder(in), de koepelorganisatie van mensen met een lichamelijke handicap, verstandelijke beperking of chronische ziekte, is ook beleidsmedewerker Xan Koster in Genève. Koster verwacht een zeer kritisch rapport. Op veel gebieden is er in de afgelopen acht jaar geen vooruitgang geboekt, zegt de beleidsmedewerker. „Integendeel. Het verdrag zegt bijvoorbeeld dat segregatie in het onderwijs niet goed is, dus de scheiding tussen regulier en speciaal onderwijs. Maar in Nederland gaan er de afgelopen jaren procentueel juist steeds meer kinderen naar het speciaal onderwijs, inmiddels 8 procent.”
„Op veel gebieden is er in de afgelopen acht jaar geen vooruitgang geboekt” - Xan Koster, beleidsmedewerker Ieder(in)
Volgens het VN-verdrag zou het regulier onderwijs juist zo moeten worden ingericht dat ieder kind ernaartoe kan. De achterliggende gedachte is dat niet de beperking zelf mensen gehandicapt maakt, maar de wisselwerking tussen de beperking en de ontoegankelijkheid van de samenleving. In Canada gaan kinderen wel samen naar school, zegt Koster. „De zorg die kinderen met een beperking nodig hebben, komt daar mee naar school. Uit onderzoek blijkt dat zowel kinderen met als zonder een beperking beter worden van zo’n schoolsysteem.”
Ook op andere terreinen gaat het in Nederland niet de goede kant op. Dat bleek de afgelopen jaren onder meer uit rapportages van het College voor de Rechten van de Mens, dat toezicht houdt op de uitvoering van het verdrag. Zo bleek openbaar vervoer ontoegankelijk te zijn, waardoor bijvoorbeeld studenten met een beperking niet konden studeren aan de onderwijsinstelling van hun keuze.
De bevindingen en aanbevelingen openbaart het comité naar verwachting begin september. Wat voor consequenties kan een kritisch VN-rapport hebben voor Nederland? Een boete kan een land niet krijgen als het de doelen niet haalt, zegt Koster. „Maar zo’n rapport kan wel een mooi lobbymiddel zijn. En over vier jaar zitten we hier weer. Je slaat als land een flater als het dan weer slechter gaat. Het beperken van imagoschade kan voor Nederland een prikkel zijn om aan de slag te gaan.”
