In Colombia leeft een prachtige vogel, de Barranquero. Zijn veelkleurigheid is onmiskenbaar. De vogel heeft een lange staart, waarmee hij zijn evenwicht bewaart. Als hij op een tak zit, zwaait zijn staart als de slinger van een klok heen en weer. Daarom noemen ze hem de TikTok-vogel. Dit is een prachtig beeld voor goede Bijbeluitleg.

„Een groot gevaar voor een Bijbeluitlegger is dat hij zich verschuilt óf achter kennis over Bijbel en theologie óf achter kennis over de cultuur.”

Het woord hermeneutiek duikt steeds vaker op in kerkelijke discussies over Bijbeluitleg, ook in het RD. Regelmatig vraag ik me af of zij die het woord hermeneutiek gebruiken en uitspraken doen over Bijbeluitleg de TikTok-beweging kennen. Eenzijdige uitspraken zijn overal te vinden. In het RD over de tekst van de Bijbel en welke theologische en ethische waarheden daarin liggen opgesloten. In andere kranten en bladen over het belang van de (culturele) context voor de Bijbeluitleg. Beide kanten missen de pendelbeweging.

Venster

Wat houdt deze beweging in? Aan de ene kant gaat het om de tekst van de Bijbel als het geïnspireerde Woord van God. In onze Bijbeluitleg schrijven we aan deze heilige tekst het hoogste gezag toe. Aan de andere kant gaat het om de context, ons leven nu als postmoderne mensen. Onze cultuur fungeert als een venster op de Woorden van God. Zij zorgt voor de taal die we gebruiken om er betekenis aan te geven. Deze context is tevens het adres van de Bijbelse boodschap, die klinkt in ons leven vandaag de dag. De context of cultuur speelt bij elke Bijbeluitleg een belangrijke rol als landingsbaan voor het Woord van God.

„We houden ons als Bijbeluitleggers bezig met het zoeken naar het zelfgetuigenis van de Bijbel.”

De TikTok-beweging houdt in dat er in het proces van Bijbeluitleg altijd een beweging is van de ene naar de andere kant en weer terug. Dus van de Bijbel naar de context en van de context weer terug naar de Bijbel. Niemand van ons kan de Bijbel uitleggen zonder daarbij zijn eigen context te betrekken. Niemand van ons kan pogen de waarheid onder woorden te brengen zonder dat daar een culturele inbreng en toepassing aan te pas komen. Dat betekent dat een Bijbeluitlegger altijd de herhaalde beweging maakt van Bijbeltekst naar eigen cultuur en van eigen cultuur terug naar de Bijbeltekst, om te spiegelen wat die kan betekenen. Eigenlijk kun je zeggen dat Bijbeltekst en context bij elkaar worden gebracht door de interpretatie van de persoon die de Bijbel bestudeert. Daar zit dan tegelijkertijd een kwetsbaar punt, want de Bijbeluitlegger is altijd een mens tussen Bijbeltekst en context.

Heilige Geest

Hier wordt het spannend, want hoe kan een zondig mens de heilige Woorden van God uitleggen? Gelukkig hoeven we hier geen punt te zetten. Protestanten (her)ontdekten in de Reformatie dat de Heilige Geest de belangrijke Aanwezige moet zijn in ons verstaan van de Bijbel en dus ook in onze Bijbeluitleg. We belijden dat de Bijbel geïnspireerd is door de Heilige Geest en dat deze Geest de woorden van God heeft laten opschrijven. Maar de Heilige Geest sluit zich niet op in de inkt van de Bijbeltekst. Hij is niet verborgen in de letter. De Geest is Degene die er blijvend bij is als de Bijbel opengaat, in welke vertaling dan ook. Hij spreekt ons door de Bijbeluitlegger aan in onze omstandigheden, tijdbetrokken en actueel. Daarom zeggen we dat de Bijbel niet een dood maar een levend Boek is. We houden ons als Bijbeluitleggers niet bezig met ”autopsia” (het onderzoeken van een dood object), maar met ”autopistia”: het zoeken naar het zelfgetuigenis van de Bijbel. De Geest die de auteurs deed spreken, is nog steeds de Levende. Daarom noemen we de Bijbel in de protestantse traditie de ”levende stem van God”.

Het is belangrijk dat ik me als Bijbeluitlegger bewust ben van de rol van de Heilige Geest. Maar ik mag de Geest niet opsluiten in mijn eigen denkkader, want dat is te veel beïnvloed door mijn eigen cultuur en is vaak eenzijdig door een gebrek aan TikTok-beweging, van Bijbeltekst naar context. Een groot gevaar voor een Bijbeluitlegger is dat hij zich verschuilt óf achter kennis over Bijbel en theologie óf achter kennis over de cultuur. Voor het evenwicht hebben we de hermeneutiek van de Barranquero nodig.

Gebrekkig

Hiermee is de vraag naar de ware uitleg niet beantwoord en is de spanning tussen Bijbeltekst en context niet weg. Wij blijven afhankelijke, gebrekkige en cultuurgebonden Bijbeluitleggers, ook al staat onze boekenkast vol Bijbelcommentaren en zijn we experts in het lezen van onze cultuur. We zijn wars van slogans en statements en blijven ver weg van grote stelligheid in bijzaken. We zoeken naar de zuivere en actuele betekenis van Christus voor het hart van de gemeente. Nieuwe wijn in nieuwe zakken! We streven naar de opbouw van het veelkleurige ”geestelijk huis” en bidden daarbij onophoudelijk om de inwoning van de Heilige Geest.

De auteur is gepromoveerd op een hermeneutische studie en is werkzaam als missioloog en zendingspredikant (PKN) voor de GZB in Colombia.