In verband met het vijftigjarig bestaan van de Lausanne Movement, die jaarlijks een wereldwijd evangelisatiecongres houdt, schreef IDEA Schweiz dat in Zwitserland de evangelisch-gereformeerde kerken (Landeskirchen) krimpen, de vrije kerken stagneren en het agnostisch secularisme bloeit. Deze nuchtere constatering is op zich juist, maar geeft niet de enorme geestelijke nood van Zwitserland weer: de massa heeft totaal geen kennis van het Evangelie dat mensen vrijmaakt door de genade in Jezus Christus.

De media noemen het christelijk geloof, als ze het er al over hebben, een bedreigend fundamentalisme. Ze bespotten belijdende christenen, omdat deze de hedendaagse ethiek verwerpen. Ze propageren sport, gezondheid of het klimaat als vervangende religies, naast wijdverbreid bijgeloof en trendy nihilisme. Mensen praten wel over ‘waarden’, maar in de afgelopen vijftig jaar werden in Zwitserland de joods-christelijke waarden geleidelijk afgeschaft: de Bijbels-reformatorische ethiek geldt nu als achterhaald en onnodig.

Twaalf Artikelen

Tegenwoordig noemen drie miljoen Zwitsers zichzelf niet-confessioneel. Hun percentage (iets meer dan 30 procent) overtreft voor het eerst dat van de katholieken in Zwitserland. Iets meer dan 20 procent beschouwt zichzelf als evangelisch-gereformeerd. Zo’n zestig jaar geleden was dat ruim 50 procent van de bevolking.

Van de niet-religieuzen gelooft ruim 40 procent wel in een hogere macht; 32 procent is atheïst en een kwart agnost. Zowel de evangelicale als de pinksterbeweging omvat minder dan 1 procent van de bevolking. Meer dan 5 procent is moslim.

„De Tweede Helvetische Confessie van Heinrich Bullinger werd aan het einde van de negentiende eeuw al afgeschaft”

Cijfers alleen geven natuurlijk geen volledig beeld van de postchristelijke Zwitserse samenleving. Alleen de drie-enige God kan in de harten van mensen kijken…

Als we kijken naar de evangelisch-gereformeerde kerken in het Duitstalige deel van Zwitserland, dan zitten er wel verschillen tussen de kantons. Niettemin hebben ze heel wat standpunten gemeen die bepaald on-Bijbels en onreformatorisch zijn. Dat is niet zozeer de schuld van de geseculariseerde samenleving, maar veeleer het gevolg van een bewuste afwijzing binnen de kerken van de Heilige Schrift als het normatieve, eeuwige Woord van God. Dit wordt weerspiegeld door het loslaten van belijdenisgeschriften. De Tweede Helvetische Confessie van de Zwitserse reformator Heinrich Bullinger werd aan het einde van de negentiende eeuw al afgeschaft. En toen in de afgelopen jaren de vraag werd opgeworpen of er voor een nieuwe belijdenis moest worden gekozen, vond men zelfs de Twaalf Artikelen niet acceptabel. Sommigen pochten dat zij wereldwijd de enige ‘gereformeerde’ kerk zonder belijdenis waren…

Als men zou vragen: „Wat is er overgebleven van de reformatie van Calvijn, Zwingli en de Baselse hervormer Oekolampad?” dan is duidelijk dat niet één van deze hervormers ‘zijn’ kerk zou herkennen. Anno 2024, zo’n 500 jaar later, is er absoluut niets meer over van het Genèvemotto ”Post tenebras lux” (na de duisternis het licht).

Wat zou deze teloorgang duidelijker kunnen illustreren dan het verbazingwekkende feit dat de Rooms-Katholieke Kerk op 5 maart 2022, op uitnodiging van de Protestantse Kerk van Genève, in Calvijns kathedraal St. Pierre 486 jaar na de Reformatie weer een mis mocht vieren? Het resultaat van de ‘vruchtbare oecumenische samenwerking’ trok 1500 mensen. Daaruit blijkt dat zij duidelijk niet beseften dat de viering van de eucharistie in het licht van het Woord van God een gruwel is, een daad van ketterij. En dat onder de kansel van Calvijn.

Homoseksualiteit

Al in juli 1995 zegende een evangelisch-gereformeerde predikant in een kerk in Bern de relatie van twee homoseksuelen. Daarmee handelde hij in strijd met de kerkelijke regels. De media bespraken de gebeurtenis, maar de evangelicalen en de Evangelische Alliantie zwegen. In de daaropvolgende jaren paste de staat zich geleidelijk aan de trend aan en nam de sociale acceptatie toe. Uiteindelijk werd na een referendum ook in Zwitserland het huwelijk voor iedereen wettelijk ingevoerd. Sindsdien heeft het huwelijk levenswijzen gelegitimeerd waartegen de joods-christelijke ethiek zich expliciet verzet. Zonde zou geen zonde meer zijn. Gods orde en Zijn waarden worden zo op hun kop gezet.

Tegen deze achtergrond sprak de voorzitter van de Evangelisch-gereformeerde Kerk van Zwitserland (EKS), Rita Famos, in een interview met het evangelisch-gereformeerde tijdschrift ”bref” over het onderwerp homoseksualiteit en pastorale zorg. Voor haar zijn de evangelisch-gereformeerden „een moderne religieuze gemeenschap” en hun uitgangspunt is: „Onze theologie moet deel uitmaken van de samenleving.” Ze gaat in op de brandend actuele vraag wie als predikant nog een plek zou kunnen hebben in de EKS. Famos zegt onder meer: ​​„Een predikant die homoseksualiteit als zonde ziet, miskent uiteindelijk de wetenschappelijke basis waarop de gereformeerde theologie staat.”

„Na een referendum werd ook in Zwitserland het huwelijk voor iedereen wettelijk ingevoerd”

In de aanloop naar het referendum in 2019 namen ruim 200 predikanten echter een duidelijk standpunt tegen het huwelijk voor iedereen in. Hun verklaring vertolkte een verlangen om naar het Woord van God te luisteren en als kerk een Bijbels-theologische houding aan te nemen. Ze bevatte duidelijke steun voor het christelijk huwelijk en een klip-en-klaar ‘nee’ tegen de kerkelijke inzegening van homoseksuele koppels.

Menselijke waardigheid

Wil Famos nu daadwerkelijk een paar honderd predikanten en medewerkers, parochies en christenen excommuniceren? Ze sprak de hoop uit dat predikanten die het huwelijk voor iedereen hadden verworpen van gedachten zouden veranderen, zoals ook gebeurde met de kwestie van de kerkelijke ambten voor vrouwen. Blijkbaar moet de diversiteit van de huidige samenleving bepalend zijn voor de leerstellingen en de houding van de Evangelisch-gereformeerde Kerk, met uitsluiting van alle standpunten uit de klassiek-christelijke ethiek.

„De stem van belijdende christenen klinkt in de media zelden”

Famos zei verder: „Menselijke waardigheid is het doel van het Evangelie, geldt voor iedereen en is niet onderhandelbaar.” Hier ziet ze de „rode lijn” die aangeeft wie nog „een plaats heeft onder de gereformeerden”. Haar woorden zijn duidelijk. Tegelijkertijd heeft ze het absoluut mis. Het Evangelie is niet bedoeld als modern concept van menselijke waardigheid. Die is zeker essentieel voor onze samenleving en ook gebaseerd op de joods-christelijke ethiek, maar nog altijd niet „het doel van het Evangelie”. Het Evangelie is het unieke aanbod uit de mond van God van vergeving van alle zonden en eeuwige verzoening met God, onze Schepper. Er is geen alternatief voor deze genade. En wie dit Evangelie verlaat of anders interpreteert, verlaat het fundament van de gereformeerde interpretatie van de Schrift.

Trouwe predikanten

Tragisch maar raak is een uitspraak van de Zwitserse journalist en satiricus Andreas Thiel: „Aangezien de overtuigde christenen de evangelisch-gereformeerde kerken allang hebben verlaten, zijn deze instellingen nu slechts agnostische verenigingen waarin je niet meer weet wat je nog geloven moet.” Het gaat hierbij om alle centrale geloofsovertuigingen van de Reformatie (inclusief de relatie tot het rooms-katholicisme), dus alle vijf de sola’s, evenals de visie op hedendaagse ethische kwesties (euthanasie, abortus, enzovoort).

In de Kirchenbote, de krant van verschillende evangelisch-gereformeerde kantonale kerken, worden de kernwaarheden van de Bijbel herhaaldelijk in twijfel getrokken, inclusief de opstanding van Jezus. Momenteel bestaat er de wens om de positie van godsdienstonderwijs en catechese te versterken, maar belijdende christenen vragen zich ernstig af in hoeverre de Bijbel daarin nog als Gods waarheid wordt erkend.

„Weinig Zwitsers kennen nog de Reformatiezondag in het kerkelijk jaar”

Ongetwijfeld zijn er in de gereformeerde kantonkerken nog steeds trouwe predikanten. Zij moeten in moeilijke omstandigheden hun werk doen. De druk van kerkleiders op de zogenoemde ‘evangelicalen’ is groot, vooral als er compromissen worden gesloten met het oog op de oecumene. Bovendien klinkt de stem van belijdende christenen in de media zelden. Een predikant zei me dat ze in het openbaar hun mond houden om lokale conflicten te vermijden.

Sektarisch

Ook de vrije protestantse kerken en gemeenschappen hebben in de afgelopen vijftig jaar een aanzienlijke verandering ondergaan. Ze zijn grotendeels losgeraakt van het Bijbels-gereformeerde protestantisme. De Heilige Schrift geldt vaak niet meer als het onfeilbare, heilige Woord van God. Men meent daarin fouten te hebben gevonden en neemt afstand van bepaalde uitspraken in de Bijbel of relativeert die. Gemeenten die niet teruggaan op een 500-jarige kerkgeschiedenis zien vaak heel weinig verband met de Reformatie. Weinig mensen kennen nog de Reformatiezondag in het kerkelijk jaar. Die wordt in Zwitserland officieel op de eerste zondag van november gevierd.

Kerkdiensten worden in vrije kerken willekeurig ingericht. Het lezen uit de Schrift wordt achterwege gelaten. De liederen en de muziek zijn ‘modern’. Psalmen en gezangen zijn allang vergeten. Er zijn vrouwelijke voorgangers en er wordt samengewerkt met de plaatselijke rooms-katholieke parochie, omdat „we toch allemaal dezelfde God hebben”. Deze koers wordt sinds 2017 ook aanbevolen door de Evangelische Alliantie.

Een kerkelijk leven dat is gebaseerd op de Schrift is nog wel te vinden in sommige kleine kringen. Belijdende christenen ontmoeten heel wat weerstand in de ‘vrije en neutrale’ Zwitserse samenleving, vooral omdat het kerkelijk leven buiten de evangelisch-gereformeerde kerken nog vaak als sektarisch wordt beschouwd. Christenen verliezen ook wel hun baan vanwege hun geloofsovertuiging.

Zwingli’s oproep

Het is al jaren mijn gebed dat de Heere van de kerk met name Zwitsers roept tot een taak in evangelisatie, zending of kerkopbouw. Dit is niet alleen een kwestie van mentaliteit. Er bestaan namelijk juridische hindernissen voor niet-Zwitsers om in Zwitserland iets te doen op kerkelijk terrein. Zelfs sommige Zwitserse christenen weten dat niet. Maar iedere buitenlander die naar Zwitserland reist om een ​​lezing of preek te houden of pastoraal werk te doen, moet daar volgens de wet vooraf toestemming voor vragen. De ervaring heeft overigens geleerd dat die toestemming dan niet gegeven wordt.

De Zwitserse Reformatie is een waardevol erfgoed. Ze heeft wereldwijd zegenrijk gewerkt. Des te tragischer is het daarom dat ze in het land zelf grotendeels is vergeten, zelfs onder belijdende christenen. Een van Zwingli’s meest geciteerde woorden is een oproep uit een brief uit 1529: „Doe om Godswil iets dappers!” Vertrouwend op het Woord van God, de Heilige Schrift, en geworteld in het geloof in Jezus Christus antwoordde de hervormer op de noden van zijn tijd. Gods waarheid en Zijn unieke genade zette hij weer in het middelpunt. Helaas is van beide tegenwoordig nauwelijks nog een spoor terug te vinden in het Duitssprekende deel van Zwitserland.

Moge de enige ware God, onze Heere, dit land in het hart van Europa opnieuw een Bijbels-reformatorisch ontwaken geven. Tot Zijn eer! Wie bidt met ons mee?

De auteur is predikant en publicist. Hij is lid van de onafhankelijke Vrije Evangelische Gemeenschap in Liestal (kanton Basel-Landschaft).