Een opmerkelijke spoedprocedure deze week in de rechtbank in Zutphen: een moskee uit Venlo staat lijnrecht tegenover de ouders van de 22-jarige Yara. De vrouw kwam eind juni om het leven bij een auto-ongeluk. Inzet van de zaak? Of de twintiger begraven of gecremeerd moet worden.
De ouders van Yara willen haar volgens de familietraditie cremeren. De moskee probeert echter via een kort geding af te dwingen dat ze begraven wordt. Vorig jaar heeft de Nederlandse vrouw zich namelijk bekeerd tot de islam. En aangezien cremeren binnen de islam verboden is, wil de moskee haar op islamitische wijze begraven. Zelfs de burgemeester van Heumen bemoeit zich met de kwestie: hij verleent uitstel voor de begrafenis.
Naar aanleiding van deze zaak riepen islamitische uitvaartorganisaties deze week op om een zogenoemde wilsbeschikking in te vullen. In zo’n document, bij leven opgemaakt, staat tot in detail omschreven wat de wensen van de overledene zijn wat betreft de uitvaart. „Zeker voor bekeerlingen is dit relevant”, zegt Jamal Kadi Ouahabi, van het islamitische uitvaartfonds Arrahma. „Zij komen uit een Nederlandse familie die vaak wat anders gewend is dan de islamitische gemeenschap waartoe ze ook behoren.”
Het gebeurt een paar keer per jaar dat een moslim dreigt gecremeerd te worden, zegt Kadi Ouahabi. „De problematiek speelt niet alleen bij bekeerlingen, maar ook bij mensen die bijvoorbeeld in het asielzoekerscentrum of in een verslavingskliniek zitten.” In de laatste twee gevallen komt het regelmatig voor dat de gemeente een uitvaart regelt. Vaak omdat de overledene geen nabestaanden heeft die zorg voor de plechtigheid kunnen dragen. „De gemeente kiest in zo’n geval meestal voor crematie, omdat dat nu eenmaal goedkoper is.”
Bestraffen
Via hun netwerk binnen de moslimgemeenschap komt Arrahma het vaak te weten als er de wens was om islamitisch begraven te worden, licht de manager van Nederlands grootste islamitische uitvaartfonds toe. In zo’n geval legt de organisatie contact met de desbetreffende gemeente of uitvaartondernemer. „We doen ons best om te voorkomen dat de persoon gecremeerd wordt. De kosten van de begrafenis, zo’n 8500 euro, neemt de islamitische gemeenschap voor haar rekening.”
Waarom is begraven zo belangrijk voor moslims dat er zelfs de gang naar de rechter voor gemaakt wordt, zoals deze week het geval was? „Een islamitische begrafenis kent rituelen, zoals een wassing en een dodengebed. Als iemand belijdend moslim is, gunnen we hem uit eerbied en respect de gebruiken die bij zijn geloof horen.” Zelf is Arrahma overigens niet betrokken bij de rechtszaak. „Ik snap ook heel goed hoe moeilijk dit moet zijn geweest voor de ouders.”
„Of iemand begraven of gecremeerd wordt, weegt overigens niet mee in het oordeel van God over de overledene”, zegt Kadi Ouahabi. „Wie overleden is zal niet verantwoordelijk gehouden worden voor hetgeen hem wordt aangedaan, omdat hij zich niet kan verweren.” Het uitvoeren van een crematie is binnen de islam echter wel verboden. „In een overlevering van de profeet Mohammed staat dat alleen God het recht heeft om schepselen te bestraffen met vuur”, zegt Kadi Ouahabi.
Bijbeltekst
Ook in christelijke kring ontstaan er regelmatig spanningen over de invulling van een uitvaart, zegt begrafenisondernemer Attie van den Berg van de Christelijke Begrafenisonderneming Veluwe. „Ongeveer 80 procent van de mensen die wij begraven heeft geen wilsbeschikking. Op zo’n moment moeten alle details dus nog besproken worden.” De tekst op de kaart zorgt het vaakst voor wrijving. „Welke Bijbeltekst erboven moet bijvoorbeeld. En in welke vertaling.” Zelfs de kleur van de rouwauto kan onderwerp zijn van een stevige discussie: zwart of grijs.
Conflicten over dergelijke details komen volgens Van den Berg niet zomaar uit de lucht vallen. „Vaak speelt er onderhuids al van alles in zo’n familie. Het overlijden is een emotioneel moment, waardoor het aan de oppervlakte komt.” De begrafenisondernemer voelt zich bij vlagen dan ook net een mediator. „De gave om te bemiddelen moet je wel hebben, ja.”
„Soms zijn kinderen van de kerk weg of mogen ze de dominee niet” - Attie van den Berg, begrafenisondernemer
De christelijke gebruiken bij een begrafenis doen ook nog weleens stof opwaaien, ziet de uitvaartondernemer. „Soms zijn de kinderen weg van de kerk. Of ze hebben niets met de dominee.” Op zo’n moment probeert Van den Berg de nabestaanden eraan te herinneren wat vader of moeder graag gewild had. „Vaak draaien ze dan wel bij. Dan beseffen ze dat ze eigenlijk te veel met zichzelf bezig zijn.” Wat daarbij meespeelt, is dat Van den Berg zijn vak uitoefent op de Veluwe. „Daar blijven gezinnen redelijk hecht, ook al zijn de kinderen soms niet meer gelovig.”
Hoewel Van den Berg het taboe op praten over de dood langzaam ziet verdwijnen, valt er volgens hem nog een wereld te winnen. „Een wilsbeschikking dwingt je om na te denken over de dood. Het kan daarnaast veel spanning voor de nabestaanden voorkomen. Alles kan tot in detail beschreven worden. Van de psalmen in de dienst tot de speeches bij het graf.”
Terug naar de rechtszaak over Yara. Na overleg op de gang van de rechtbank komen ouders en moskee tot een overeenstemming. Yara zal begraven worden op een natuurbegraafplaats met eeuwigdurende grafrust, gekozen door de ouders. Ook mag iemand van de moskee een gebed houden bij de kist en zal ze met haar gezicht naar Mekka begraven worden. En de juridische kosten? Die betaalt de moskee.
