In de zogenaamde Condorzaak legde de rechtbank donderdag straffen op aan twee verdachten uit de kring rond de Coöperatie Laatste Wil. De rechter acht bewezen dat zij een duurzaam en gestructureerd samenwerkingsverband vormden dat in de zin van het Wetboek van Strafrecht kon worden aangemerkt als criminele organisatie. Het criminele zat hem erin dat zij een middel verspreidden dat kon leiden tot zelfdodingen en dat dus, om de juridische term maar eens van stal te halen, „gevaarzettend” was.
Het vonnis van de rechter stelt klip-en-klaar dat door het handelen van een van beide veroordeelden zeker duizend doses van het dodelijke middel zijn verspreid, en mogelijk meer. Dat is een angstaanjagende gedachte.
In één van de zelfdodingen die door de coöperatie werd uitgelokt bleek het gevaarzettende van haar werkwijze namelijk wel op uiterst wrange wijze: een 34-jarige vrouw met een jong gezin en psychische klachten overleed aan het middel, terwijl het volgens haar nabestaanden twijfelachtig was of dat wel haar bedoeling was.
Dat overlijden staat niet op zichzelf. Er zijn meerdere schrijnende meldingen van mensen die spijt kregen van een impulsieve suïcidepoging, maar voor wie er na het innemen van het dodelijke middel geen weg terug meer was. Het verbod op hulp bij zelfdoding door niet-artsen, waar de coöperatie met een beroep op de autonomie in woord en daad zo drammerig tegen fulmineert, staat dan ook zeker niet gelijk aan „het krampachtig handhaven van oudtestamentische christelijke overtuigingen”, zoals een van de verdachten die donderdag wegens gebrek aan bewijs werd vrijgesproken tijdens een van de zittingen smalend opmerkte.
Integendeel, het is een onderdeel van de suïcidepreventieagenda en kan zelfs worden beschouwd als een elementaire bouwsteen daarvan.
„Beroep op autonomie kan nooit vrijbrief worden voor illegaal handelen”
De donderdag veroordeelde verdachten plaatsten tijdens het proces hun goede bedoelingen op de voorgrond door zich te bedienen van de term autonomie. In de ogen van de coöperatie is dat een onvervreemdbaar mensenrecht, waardoor het gebruiken van het woord een vrijbrief lijkt te worden voor illegaal handelen, en het risico op vermijdbare, impulsieve suïcides hooguit als acceptabele nevenschade wordt gezien.
Met het begrip autonomie is het in zekere zin als met het woord omvolking. Als je merkt dat het in de mond nemen ervan verzet oproept, geef je er een zo acceptabel mogelijke invulling aan. Maar dat neemt het ongemak en de argwaan over iemands bedoelingen zelden weg. Ook in deze zaak niet, zeker sinds 113 Zelfmoordpreventie in april meldde dat sinds 2015 al ten minste 172 mensen zijn gestorven nadat zij het via de coöperatie verspreide zelfdodingspoeder gebruikten, en dat bij 70 procent van hen een „psychiatrische voorgeschiedenis” is geregistreerd.
Dat een deel van de nabestaanden van de slachtoffers die het middel innamen donderdag liet weten verbijsterd te zijn, is te begrijpen. Het instellen van hoger beroep is gezien de uitspraak en de straf op zijn plaats.
