„Vertel eens, wat is er gebeurd?” Op het podium in congrescentrum MECC in Maastricht staat Steven, een boomlange kerel in een zwart geruite blouse en een blauwe spijkerbroek. Voorganger Tom de Wal, in grijsblauw pak zonder stropdas, heeft net voor hem gebeden in de Naam van Jezus en houdt hem nu een microfoon onder de neus. De Brabander vertelt dat hij sinds zijn vijfde een verschil in beenlengte heeft van 2,5 centimeter en altijd een steunzool draagt. Hij houdt het ding omhoog. „Maar die heb ik schijnbaar niet meer nodig.”

Hij gaat door zijn knieën en laat het ‘wonder’ aan het publiek zien. „Kijk, zijn benen zijn weer gelijkgekomen”, constateert De Wal. „Geweldig, prijs God. God heeft je genezen.” Zijn vuist gaat omhoog. „Halleluja, halleluja.”
De Brabantse dertiger beweert dat hij door middel van geloof en gebed zo’n beetje iedere aandoening kan verhelpen. Lichamelijke en psychische problemen. Slechtziendheid, een hernia of Parkinson, maar ook dementie of depressie. „Jezus geneest altijd, áls je aan de beurt bent.”

Hij reist daarvoor het hele land door. Eind mei hield hij drie genezingsdiensten in een congrescentrum in Maastricht. Per avond waren er duizend gratis tickets beschikbaar, maar dat aantal bezoekers werd bij lange na niet gehaald. Op 6 en 7 juli is Drachten aan de beurt.

De evenementen worden georganiseerd door het bedrijf Frontrunners Ministries , dat De Wal in 2016 oprichtte, samen met zijn vrouw Femke. Dat heeft als missie „om een generatie op te richten die volledig voor Gods Koninkrijk gaat”. Het echtpaar doet dat via Bijbelscholen, online video’s en door gratis boeken uit te geven. Het organiseert ook bevrijdingsdiensten en kinderwensdiensten, waarbij De Wal bidt voor echtparen die moeilijk of geen kinderen kunnen krijgen.

Demonisch

De bezigheden van De Wal kunnen op flinke mediabelangstelling rekenen. Omroep Brabant wijdde er begin 2023 een vijfdelige podcast aan met de naam Op Hoop van Zegen . De uitzending won een award voor beste regionale audioproductie. Het Algemeen Dagblad schreef afgelopen jaar zeker twintig artikelen over Frontrunners Ministries. En zelfs het populaire praatprogramma Vandaag Inside besteedde er aandacht aan.

De gemoederen in de media laaiden nog hoger op toen begin april de moeders Indra en Daniela alarm sloegen over de Wekeromse zorgboerderij United Souls . De eigenaresse daarvan had meerdere kinderen met autisme zonder toestemming van hun ouders meegenomen naar genezings- en bevrijdingsdiensten van onder andere Frontrunners. De Wal beweert dat hij kinderen kan ‘bevrijden’ van autisme, een aandoening die hij „demonisch” noemt. Het nieuws leidde tot Kamervragen van D66 en PvdA. De Nederlandse Vereniging voor Autisme riep op om gebedsgenezingen gericht op autisme te verbieden.

Pornoverslaving

De Wal is niet de enige gebedsgenezer die ophef veroorzaakt. In mei vorig jaar konden bezoekers in Rotterdam Ahoy hun „innerlijke demonen” laten uitdrijven door de Amerikaanse apostel en voorganger Kathryn Krick . Zeker drie kinderen werden op het podium ten overstaan van 3500 toeschouwers door Krick ‘bevrijd’ van hun autisme of mentale problemen. Veilig Thuis Rotterdam-Rijnmond pleitte voor onderzoek naar demonenuitdrijvingen bij kinderen.

In Genemuiden leidde vorige maand het bezoek van een 32-jarige voetbaltrainer aan een bevrijdingsdienst tot een lokale rel. Joshua Agteres kampte met een pornoverslaving, vertelde hij in dagblad De Stentor , en ging eind april naar een bijeenkomst van voorganger en ex-vechtsporter Daniel Adams in de hoop daarvan af te komen. De organisatie waar Adams voor werkt, The Supernatural Life, filmde de bijeenkomst. Toen op de website Dumpert beelden van Agteres verschenen, werd hij razendsnel herkend. Het resulteerde in het ontslag van hem als hoofd jeugdopleiding bij SC Genemuiden.

Voor de landelijke politiek was de maat vol. VVD-Kamerlid Tielen vroeg minister Pia Dijkstra voor Medische Zorg tijdens een mondeling vragenuurtje vorige maand of de wet mensen wel genoeg beschermt tegen „gebedsgenezing en andere kwakzalverij”. Ze vindt dat de overheid moet optreden tegen „goeroes en andere charlatans die claimen diagnoses te kunnen stellen en mensen te genezen”.

De minister  gaf aan dat patiënten „het recht hebben om te geloven wat ze willen en naar gebedsgenezers te gaan”. De inspectie kan alleen ingrijpen als er sprake is van gezondheidsschade of een kans daarop.

Sensationeel

Prof. dr. Joke van Saane, hoogleraar godsdienstpsychologie en auteur van het boek ”Gebedsgenezing. Boerenbedrog of serieus alternatief” (2008), begrijpt de commotie in de media en de politiek over gebedsgenezing wel. „Als mensen claimen genezen te zijn van een ziekte of van hun pornoverslaving afkomen, is dat sensationeel.”

De diensten zijn extra intrigerend, zegt Van Saane, omdat ze zich afspelen in een gebied waar de grens tussen legaal en illegaal niet altijd duidelijk is. „In het verleden waren er gebedsgenezers die bezoekers ervan weerhielden om naar de reguliere gezondheidszorg te gaan. De huidige gebedsgenezers doen dat niet. Tenminste, ze zeggen het niet hardop. Maar ook indirect kun je mensen verhinderen. Door mensen voor te houden dat ze door het gebed bergen kunnen verzetten of dat vertrouwen op God hun enige redding is.”

„Je hoort zelden dat mensen met puur fysieke klachten als een gebroken been of een hartaandoening worden genezen” - Dr. Joke van Saane, hoogleraar godsdienstpsychologie

Van Saane staat sceptisch tegenover genezingsdiensten, maar heeft wel gezien dat een bezoek voor mensen een helende ervaring kan zijn. „Dat gaat meestal om degenen die een ziekte met een sterke psychische component hebben, zoals een trauma, verslaving of hoofdpijnklachten. Je hoort zelden dat mensen met puur fysieke klachten zoals een gebroken been of een hartaandoening worden genezen.”

Muziek, sfeer, de aandacht van de voorganger en de massa kunnen er volgens Van Saane voor zorgen dat mensen zelfvertrouwen krijgen, zich gewaardeerd weten en in een positieve stemming komen. „Hun lichaam reageert daarop en schakelt zijn zelfgenezend vermogen in. Het werkt hetzelfde als een placebo in de reguliere medische zorg.”

Afhaalloket

Ds. W. (Wietse) van der Hoek, predikant van baptistengemeente Beth-El in Hoogeveen, maakt zich zorgen over de populariteit van grootschalige genezingsdiensten. In zijn woonplaats werd vorig weekend zo’n bijeenkomst gehouden in theater De Tamboer . Organisator was Radicaal voor Jezus , volgens Van der Hoek een „stichting met dezelfde uitgangspunten als Frontrunners, die vooral in Noord-Nederland actief is”.

Organisator Mark Boer riep mensen met aandoeningen op om de diensten te bezoeken om genezen te worden. Uiteindelijk gaven daar volgens lokale media circa 60 mensen gehoor aan, terwijl er zeker 700 man in de zaal passen.

Het grootste bezwaar van ds. Van der Hoek tegen deze diensten is dat ze voornamelijk draaien om het wonder van genezing. „In de Bijbel gebeuren wonderen ter ondersteuning van de prediking. Ze getuigen van het feit dat Jezus de aangekondigde Messias is en zijn gericht op de verheerlijking van God. Het lijkt in dit soort genezingsdiensten vooral te draaien om de verheerlijking van het wonder an sich.”

Het komt op hem over alsof genezing wordt afgedwongen „op een eisende, dwingende manier. Mensen komen er om voorspoed te krijgen, zwanger te worden, genezing te ontvangen. Het lijkt wel een afhaalloket.”

Daarnaast is Van der Hoek bezorgd over het gebrek aan pastorale nazorg. „Voorgangers doen uitspraken over de mate van geloof en gebed in relatie tot genezing. Mensen kunnen daardoor in een geloofscrisis terechtkomen. Bij wie kunnen ze dan terecht?”

„Als iemand met een oprecht hart tot Hem komt in de hoop te genezen, kan God dat in een genezingsdienst doen” - Ds. W. van der Hoek, voorganger baptistengemeente

Ook de manier waarop organisaties mensen aansporen om donaties te doen, stuit hem tegen de borst. „Sommige mensen zijn wanhopig en doen er alles aan om beter te worden. Zo’n oproep riekt dan naar manipulatie.”

Over zijn bezwaren heeft ds. Van der Hoek onlangs een gesprek gehad met de stichting Radicaal voor Jezus. „Ik probeer te begrijpen wat dergelijke bewegingen drijft en motiveert. Per slot van rekening kunnen we van hun enthousiasme en passie ook best wat leren. Het was een goede ontmoeting, ook al blijven we theologisch verschillen.”

Duivel

Ondanks zijn bedenkingen gelooft hij dat God in deze diensten kan genezen. „God is soeverein in de weg die Hij gaat. Als iemand met een oprecht hart tot Hem komt in de hoop te genezen, kan Hij dat doen. Net zoals Hij Kores en Nebukadnezar heeft gebruikt om Zijn volk Israël terug te brengen, kan Hij ieder mens gebruiken voor Zijn plan.”

De baptistenvoorganger heeft de indruk dat christenen nu meer openstaan voor het bezoeken van genezingsdiensten dan vroeger. „Via sociale media komen mensen er sneller mee in aanraking. Mensen denken: de Bijbel gaat open, het gaat over Jezus, dat zal wel goed zitten. Dat gebrek aan onderscheidingsvermogen vind ik zorgelijk. De duivel verleidde Jezus ook met Bijbelteksten.”

Een organisatie als Frontrunners baseert zich onder andere op Galaten 3:14 en stelt dat de zegen van voorspoed en rijkdom die God aan Abraham gaf, dezelfde zegen is die alle kinderen van God ontvangen. Ds. Van der Hoek: „Galaten gaat echter over de wet en de genade en niet over aardse rijkdom. Dergelijke fundamentele lijnen uit Gods Woord doorzien veel mensen blijkbaar niet. Omroep Brabant had een betere analyse dan veel christenen.”