Met een diëtiste naar de supermarkt: „Je struikelt bijna over koek, snoep en paaseitjes”
Hoe komt het dat zoveel Nederlanders te dik zijn? Ons leven is veel te vol met verleidingen, betoogt een diëtiste tijdens een rondje door de buurtsuper.
„Het is officieel vastentijd. Toch zie je overal paaseitjes, eigenlijk al vanaf nieuwjaar. Net als pepernoten liggen ze steeds vroeger in de winkel.” Voedingsdeskundige Anke de Boer (59) is niet blij bij het zien van de kilozakken chocolade-eitjes in vrolijke wikkels, die pontificaal in het gangpad liggen uitgestald.
De inwoner van Ede is vandaag niet in de supermarkt voor haar wekelijkse boodschappen, maar om te illustreren waarom zoveel Nederlanders moeite hebben om op een gezond gewicht te blijven. De enorme zakken paaseitjes illustreren een van de oorzaken van overgewicht, zegt De Boer. „Zo’n 80 procent van het supermarktassortiment is ongezond. Deze producten liggen vaak op prominente plekken in de winkel.”
In ruim een uur pakt ze links en rechts producten uit de schappen en beoordeelt ze de hoeveelheden vezels, suikers of groenten in een artikel. Daarbij gaat de leesbril regelmatig op, want de informatie blijkt vaak in priegelige letters verscholen op de verpakking te staan.
Dat steeds meer mensen te dik zijn, is al langer bekend, maar het werd deze week nog eens onderstreept door nieuwe data van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Bijna een op de zes twintigplussers had vorig jaar obesitas – een BMI van 30 of hoger. Veertig jaar geleden ging het nog om een op de twintig mensen. Een verdrievoudiging dus.
Deskundigen wijzen allerlei oorzaken aan voor deze toename. Zo hoeven mensen door nieuwe techniek minder te bewegen dan hun ouders en grootouders, hebben ze minder tijd om gezond te koken en is het aanbod van ongezonde producten gegroeid.
Dat laatste is vaak een probleem voor de cliënten van diëtiste De Boer. „Zeker, mensen die te dik zijn, moeten zelf wíllen afvallen. Maar als hun omgeving vol zit met verleidingen, is dat vreselijk moeilijk.” De Edese wijst naar de rijen gekoelde kant-en-klare tapashapjes. „Roomkaas, vette worst, het overgrote deel van deze producten is lekker, maar ongezond. Zet op een verjaardag ook een schaaltje olijven of een bakje rauwkost op tafel. Dan hebben mensen die lijnen toch wat te knabbelen.” Helemaal stoppen met ongezonde producten is volgens De Boer geen goed idee voor mensen die willen afvallen. Ze adviseert een verdeling aan te houden van 80 procent gezond en 20 procent ongezond voedsel. „Dan houd je het lijnen beter vol.”
Vlaai
Al zo’n 25 jaar adviseert De Boer als diëtiste aan huis mensen bij hun eetpatroon. De een wil vijf kilo kwijt, een ander dertig. Het groeiende probleem van overgewicht heeft alles te maken met de toegenomen welvaart, denkt De Boer. „Vroeger at je alleen gebak tijdens verjaardagen, tegenwoordig kopen mensen het veel vaker. Ik ga regelmatig op bezoek bij een oude dame. Altijd haalt ze vlaai.”
Op de broodafdeling is het assortiment ruim. Tangen liggen in doorzichtige bakken klaar om verse bollen binnen te halen. Makkelijk voor wie geen zin heeft thuis een boterham te smeren. De geur van de nog warme broodjes is verleidelijk. Maar zo’n product is ook ongezond, wijst De Boer aan. „Tussen de croissantjes, chocoladebroodjes en kaasstengels zie ik maar één volkoren optie.”
En laat dat nu juist de gezondste keuze zijn. „Omdat volkoren producten meer vezels bevatten, vullen ze beter. Daardoor voel je je langer verzadigd.” Een snelle proef leert dat volkoren bollen 7 gram vezels per 100 gram bevatten en witte bollen slechts 1,7 gram. Voor die laatste tel je wel minder geld neer: 18 cent per bol in plaats van 22 cent per bol.
Het komt inderdaad nog steeds voor dat volkoren producten duurder zijn, beaamt de diëtiste. Toch is er ook goed nieuws: sommige winkels hebben bewust de prijs van bijvoorbeeld volkoren pasta en witte pasta rechtgetrokken. Ook in andere gevallen hoeft een smalle beurs geen beletsel te zijn om gezond te eten, zegt De Boer. „Verse bessen of frambozen zijn voor veel mensen te duur. Hun adviseer ik om de diepvriesvariant te kopen. Die is net zo gezond, maar kost al snel de helft. Datzelfde geldt voor veel groenten en vis.”
Een gezonder eetpatroon ontwikkelen lukt niet van de ene op de andere dag, weet De Boer uit de praktijk. Daarom geeft ze altijd advies op maat, vaak door met kleine stapjes verandering te bewerkstelligen. „Neem iemand die iedere dag een groot stuk vlees eet. Ik ga hem niet meteen wijzen op het Voedingscentrum, dat maximaal 500 gram vlees per week adviseert. Nee, dan kijken we samen: wat is haalbaar in jouw situatie? Soms is dat de keuze voor extra mager vlees, voor een kleinere portie of voor een dag per week geen vlees.”
Roerbakmix
Het wordt Nederlanders niet makkelijk gemaakt om de dagelijkse aanbevolen hoeveelheden te halen, zegt De Boer, terwijl ze een zak gesneden groente laat zien. „Het advies is dagelijks 250 gram groente te eten. Deze roerbakmix weegt 400 gram, dat is een raar getal. Met zijn tweeën heb je daar niet genoeg aan. Zelf snijd ik er dan bijvoorbeeld nog een paprika of ui doorheen.” Ook in de populaire verspakketten, waar je zelf nog maar een paar ingrediënten bij hoeft te kopen, zit vaak te weinig groente. Zo gaat er in de Italiaanse risotto 205 gram groente per persoon en in de Marokkaanse couscous maar 158 gram.
Helemaal treurig is het echter gesteld met de meeste kant-en-klaarmaaltijden in de koeling, waar De Boer van gruwt. „Daar zit vaak echt alleen wat groen in ter versiering. Neem deze eenpersoonsverpakking bami. Op 260 gram zit daar 12 procent prei in. Dat is zo’n 30 gram.”
Om een gezonde keuze te maken, moet je vaak goed opletten, zegt De Boer, terwijl ze naar de vleesvervangers loopt. „Dit zijn vaak ultrabewerkte producten. En soms bieden ze ook niet de juiste voedingsstoffen. Neem deze „gepaneerde bloemkooltenders”. Er zit per 100 gram maar 5,9 gram eiwit in. In kipfilet is dat al snel 25 procent. Dit is dus niet geschikt als vleesvervanger.” Ook van producten waarop staat dat ze een „bron van vezels” zijn, kun je beter nog even de ingrediëntenlijst doorlopen, adviseert De Boer. „Soms valt het flink tegen met die vezels.”
Tegenover de vriesafdeling –waar De Boer gezonde én betaalbare producten wil laten zien– ligt het snoep in een metersbreed schap. „Tja, dat is dus veel te veel.” Ook in de loze ruimte tussen de diepvries en de zoetigheid staan manden met snoepgoed. „Mensen die op mijn advies zalm of bloemkool willen kopen, struikelen bijna letterlijk over de verleidingen. Daar is geen mens altijd tegen opgewassen.”
