Met het verwijderen van het Confederatiemonument op de beroemde nationale begraafplaats Arlington, vrijdag voor Kerst, is de zuivering van de Amerikaanse herinneringscultuur voltooid. Ongeveer duizend monumenten verhuisden naar afgelegen opslagplaatsen en tientallen straten kregen een andere naam.
Even leek het er afgelopen week op dat de zuiveringsoperatie kort voor de eindstreep nog zou stranden. Defend Arlington en Save Southern Heritage Florida maakten bij de rechter bezwaar tegen het verwijderen van het Confederate Memorial op Arlington. Volgens de organisaties dreigden bij het verwijderen van het standbeeld omliggende graven te worden beschadigd. De rechter stelde hen echter in het ongelijk.
Het bewuste standbeeld is ooit ontworpen om mensen uit het Amerikaanse Zuiden een herinneringsplek te geven bij de graven van soldaten die tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) zijn gevallen. Bij deze oorlog, waarbij de bevrijding van de slaven de inzet was, scheidde een aantal zuidelijke staten zich af van de Unie. Zij werden de Geconfedereerde Staten van Amerika genoemd.
Het monument, onthuld in 1914, bestaat uit een bronzen vrouw, gekroond met olijfbladeren, staande op sokkel van 9,8 meter. Daarmee is het op de begraafplaats een blikvanger. De vrouw houdt een lauwerkrans, een ploegstok en een snoeischaar vast. Enkele van de figuren op het beeld zijn onder meer een zwarte vrouw afgebeeld als ”Mammy” die het kind van een blanke officier vasthoudt, en een tot slaaf gemaakte man die zijn eigenaar volgt naar de oorlog. Onderaan staat de Bijbeltekst uit Jesaja 2: „Zij zullen hun zwaarden slaan tot spaden en hun spiesen tot sikkelen.”
Veel verzet
De verwijdering van het monument is het gevolg van een advies van de overheidscommissie die werd ingesteld na de dood van de Afro-Amerikaan George Floyd in mei 2020. In de strijd tegen structureel racisme zei deze commissie dat monumenten die herinneren aan verdedigers van de slavernij uit de publieke ruimte verwijderd moeten worden. In de achterliggende jaren zijn als gevolg daarvan bijna duizend monumenten weggehaald. De operatie moest voor 1 januari 2024 zijn voltooid.
De sloop van het monument op Arlington was het sluitstuk van deze zuivering. Maar de ontmanteling riep veel verzet op. Onder andere een groep van 44 Republikeinse leden van het Huis van Afgevaardigden drong er nog recent in een brief op aan het monument te laten staan. Zij beweert dat het monument niet bijdraagt aan rassentegenstellingen maar juist is gebouwd om de verzoening tussen Noord en Zuid te bevorderen. Dat bestrijden de meeste historici in de VS.
In het licht van de geschiedenis is dit pleidooi van Republikeinse zijde overigens merkwaardig. Tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog streden juist de Republikeinen onder leiding van president Lincoln voor afschaffing van de slavernij en verzetten zij zich tegen de afscheiding van de Zuidelijke staten. Mede daarom voerden ze oorlog tegen de Geconfedereerde Staten.
De Republikeinse briefschrijvers keerden zich nu tegen het weghalen van het monument omdat ze de ontmanteling daarvan zien als een actie die voortkomt uit het lobbyen van progressieve groepen op overdreven wijze strijden tegen structureel racisme.
De gouverneur van Virginia, Glenn Youngkin, is het oneens met het verwijderen van het monument. Hij wil het verplaatsen naar een historisch park in de Shenandoah Valley, ongeveer 160 kilometer ten westen van Arlington.
Gaines Foster, hoogleraar geschiedenis aan de Louisiana State University en bekend schrijver over de nasleep van de burgeroorlog, stelt voor het een plaats te geven in een museum. „Als het daar op de juiste manier kan worden gecontextualiseerd, is het monument een prachtig voorbeeld is van de poging van het Zuiden om slavernij en afscheiding te rechtvaardigen.”
