Studentenwerker, missionair toeruster, hoogleraar missiologie, ze was het allemaal.  De „halve Hongaarse”, zoals Kool zich na 37 jaar in het voormalige Oostblokland gerust durft noemen, doet uit de doeken wat Oost-Europa haar bracht.

Leg eens uit, waarom die verschillende functies?

„Zelf had ik dat ook nooit zo bedacht. In 1987 ging ik in Hongarije werken als studentenwerker voor IFES. Het moest echter onder een dekmantel vanwege het communistische regime. Officieel ging ik om te promoveren op de zendingsgeschiedenis van Hongarije. Tijdens mijn promotie ontdekte ik hoe rijk de zendingsgeschiedenis van Hongarije was. Terwijl Hongaren zeiden: Onze kerk deed toch nooit iets aan zending? Het is heel belangrijk dat een kerk haar zendingsverleden kent.

Na de Wende werd ik in 1993 officieel uitgezonden vanuit de Sionskerk in Houten. De Lutherse en de Hervormde Kerk van Hongarije en de Károli Universiteit in Boedapest richtten in 1995 een zendingsinstituut op. Daar was ik werkzaam. In 1997 vroeg een bisschop mij om in Pápa hoogleraar praktische theologie en missiologie te worden. Daar was een opleiding die al in 1531 begonnen was. Ze was gedwongen gesloten in 1951. In 1997 werd die opleiding opnieuw opgericht. Het bijzondere was dat de hoogleraren die er werkten nu voor het eerst staatserkenning kregen. Vanaf 2006 werd ik hoogleraar missiologie aan de Károli Universiteit.”

Vanaf 2015 was u werkzaam in Kroatië. Wat was daar uw taak?

„Als hoogleraar missiologie kreeg ik een heel netwerk, ook in omliggende landen. In 2015 werd ik uitgezonden naar het Evangelical Theological Seminary in Osijek in Kroatië.  Toen ik er kwam was er alleen een bibliotheek. Geen studenten, geen staatserkenning. Ik ben eerst maar eens gaan luisteren.

In die tijd is stap voor stap het Institute for Mission Studies (Osims) ontstaan. Studenten uit allerlei Oost-Europese landen komen er om hun onderzoek op het gebied van missiologie te doen. We beginnen de dag met Bijbelstudie. Om erachter te komen: zending is niet iets van alleen Mattheüs 28. De hele Bijbel is een zendingsboek.

Daarna vertellen studenten kort hun levensverhaal. Dan moeten we af van onze ideeën, bijvoorbeeld: orthodoxen zijn zus of zo. We stellen open vragen. Ik heb daar zo veel van geleerd. Hoe legt iemand uit Kazachstan uit wat het betekent een lichtend licht en een zoutend zout te zijn?”

U bent actief geweest voor de Roma. Wat leerde u?

„Bij Osims komen ook Romastudenten. Onder Roma is er een heel rijke kerkgeschiedenis. Het is prachtig als Roma die zelf opdiepen. Wie zijn hun kerkvaders en -moeders? Ik nodig ze uit om dat in kaart te brengen.

In 2014 leerde ik theologiestudent Sasa Bakic kennen. Zijn ouders vonden dat hij als Roma maar zo gauw mogelijk moest trouwen. Maar hij vroeg zich af hoe hij God kon gehoorzamen en theologie studeren. We hebben een heel gesprek gehad over Roma én christen zijn. Aan het eind vroeg hij: „Mag ik je moeder noemen?” Nu doet Sasa Bijbelvertaalwerk en geeft leiding aan een Roma Bijbelschool.”

„Mag ik je moeder noemen?”  - Sasa Bakic, theologiestudent

Konden ze bij de GZB uw keuzes altijd meemaken?

Lachend: „Voor die vraag moet je bij de GZB zijn. Kijk, ik voldoe niet aan het geijkte beeld van een zendingswerker: een jaar of zes, acht hier- of daarheen, dan om de kinderen weer terug naar Nederland, project afgerond. In die werkwijze zit ongeduld en succesgerichtheid verstopt.

Het is voor mij niet altijd makkelijk geweest om dingen duidelijk te maken. Om hoogleraar te worden moest ik in Hongarije nog een tweede proefschrift schrijven. Dat waren langetermijninvesteringen.

Toch is dat wel een manier om een kerk en een land te leren kennen. Oost-Europa is zo anders. Na de val van de Muur zijn er zendingswerkers naartoe gestuurd alsof daar nooit een kerk geweest is. Terwijl onderzoek en luisteren mij zo veel geleerd hebben over de geschiedenis. Je ontneemt jezelf veel zegen wanneer je zending snel wilt doen.

Het is heel natuurlijk om als zendingswerker steeds meer binnen de lokale structuren te werken. Wie bepaalt nu wat mijn taak is als zendingswerker: Driebergen, waar het kantoor van de GZB staat, of de mensen die daar wonen? Het is één zendende God, daar en hier.”

Wijzend naar haar bril, die ze vorige week kocht: „We hebben een andere bril nodig om zending goed te bekijken.”

„Je ontneemt jezelf veel zegen wanneer je zending snel wilt doen” - Anne-Marie Kool, GZB-zendingswerker

Het klinkt alsof u er nog middenin zit. Toch was er al een afrondingsdienst, afgelopen zondag in de hervormde Sionkerk in Houten…

„Ja, ik probeer mijn werk langzaam over te dragen. Zondag in Houten ging de dienst over 2 Korinthe 10: Onze zwakheid en Gods kracht, hoe Hij zwakke mensen gebruikt in Zijn dienst.

Ik blijf in Hongarije wonen. Ik heb daar een heerlijk plekje in een dorpje ten noorden van Boedapest. Met de trein ben ik in 35 minuten in de hoofdstad en met de auto in drie uur in Osijek.  In de tuin bij mijn huis kom ik tot rust. Er is een watervalletje, waar ik vaak aan Psalm 42 denk.

In de eerste tien jaar van mijn uitzending moest ik omdat ik zendeling was elk jaar naar Rotterdam voor een tropenkeuring. Ik werkte wel niet in de tropen, maar heb wel tropenjaren gehad.”