Prof. Van Geest: Bisschop zal homozegen niet snel weigeren. „De paus is toch de paus, hè?”
Het zegenen van homostellen zal in de praktijk „toch wel enige gelijkenis” met een huwelijksceremonie hebben, denkt prof. dr. Paul van Geest, al wil de Rooms-Katholieke Kerk dat voorkomen. „Maar een bisschop zal de zegen niet snel weigeren.”
Met de deze week verschenen verklaring ”Fiducia supplicans” (”Vragen om vertrouwen”) van de Dicasterie voor de Geloofsleer kunnen homoparen in de Rooms-Katholieke Kerk voortaan „in bijzondere omstandigheden” een zegen ontvangen.
Prof. Van Geest, lid van de Pauselijke Theologische Academie in Rome, een belangrijk adviesorgaan van de paus, zat dicht bij het vuur en wist „dat er iets in de lucht hing”. Maar veel meer ook niet.
De hoogleraar theologie en economisch denken aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en hoogleraar kerkgeschiedenis aan Tilburg University ziet wel een lijn lopen van eerdere uitspraken van de paus naar de Vaticaanse verklaring. „De Dicasterie voor de Geloofsleer vaardigde in 2021 een brief uit waarin ze vroeg terughoudend te zijn in het zegenen van homoseksuele stellen, omdat men niet de suggestie mocht wekken dat er binnen de Katholieke Kerk ruimte zou zijn voor het homohuwelijk. Maar eerder had paus Franciscus in het vliegtuig gezegd dat hij niet wilde oordelen over een relatie tussen mensen van hetzelfde geslacht, die langdurig monogaam leven. Dat was voor verbaasde bisschoppen wereldwijd een aanleiding om te zeggen: „Heilige vader, met permissie, dat is niet uit te leggen. We zegenen dieren en alles wat leeft, we hebben daar zelfs een zegenboek voor, maar homorelaties mogen niet?” Dat was een opmaat voor reflectie, die uitmondde in de brief van maandag.
De inhoud van de verklaring verraste prof. Van Geest „in positieve zin”. „Het is een heel gelaagde brief met inclusieve taal. Daar is duidelijk goed over nagedacht. Er wordt onderscheid gemaakt tussen het sacrament van het huwelijk en een zegen voor mensen van gelijk geslacht. De liturgieën mogen niet op elkaar lijken. Maar, en dit is het inclusieve, de brief maakt tegelijk duidelijk dat iedereen zegen van boven behoeft vanwege onze onvolmaaktheid en moeten hopen op de barmhartigheid van medemensen en God. Daar mag je als onvolmaakte mensen dus om vragen.”
Prof. Van Geest denkt wel dat de praktijk weerbarstig zal zijn. „Als je als homoseksueel stel een priester om een zegen vraagt, dan zal er ongetwijfeld ook worden gebeden, uit de Bijbel worden gelezen en psalmen en liederen worden gezongen. Hoe zorg er je er dan voor dat het verschil met een huwelijksliturgie zichtbaar blijft? In de praktijk zal er toch wel enige gelijkenis zijn.”
In de Rooms-Katholieke Kerk gebeurt het soms al dat homostellen een zegen krijgen, weet prof. Van Geest. „Maar nu is er geen sprake meer van een gedoogconstructie. De paus zegt: „Dit is goed.” Dat vind ik historisch.”
Kunnen bezwaarde bisschoppen zeggen: Ik doe het niet?
„Een bisdom is redelijk autonoom, dus een bisschop kan altijd besluiten: Ik verbied mijn priesters om mensen van hetzelfde geslacht een zegen te geven. Maar dat zullen er niet veel doen, denk ik. De paus is toch de paus, hè? Een individuele priester die geen zegen wil geven, kan natuurlijk onder de radar gaan vliegen. En omgekeerd: homostellen zullen ook geen priester vragen die hen niet empathisch bejegent.”
De Nederlandse bisschoppen vergaderen volgende maand over de verklaring, laten ze desgevraagd weten. Wat gaat dat opleveren, denkt u?
„Ik weet het echt niet. Ik zat deze week in een radioprogramma met homopastor Frans Bossink en Johan Bonny, de bisschop van Antwerpen. Daar was geen Nederlandse bisschop bij, dus ik weet het werkelijk niet.
De bisschoppen, van wie een aantal niet voorop loopt in het zegenen van relaties van mensen van hetzelfde geslacht, zullen zich toch tot de verklaring moeten verhouden. Je kunt een brief van de paus niet negeren.”
Er klinkt kritiek op de verklaring. Bestaat de kans dat de kerk op dit thema scheurt?
„Daar zijn katholieken minder goed in dan protestanten. Als de paus iets ketters doet, dan bedenken ze zich wel 36 keer om uit de kerk te stappen. Een bisschop wil nooit de reden van een schisma zijn, want hij draagt zorg voor de eenheid van het Lichaam van Christus, de Kerk, in plechtige taal gezegd. Dát is de bottomline sinds Augustinus. Als hoogleraar kan ik mijn toga uitdoen, maar een bisschop doet dat niet. Een bisschop is gehuwd met zijn kudde. Die moet hij bij de wereldkerk houden.”
