Eerlijk gezegd zou ik er geen zinnig woord over durven zeggen wanneer de Bijbel voor mij geen gezag had en ik God niet had leren kennen, vooral vanuit het Oude Testament. En dan nog vind ik het vaak onvoorstelbaar. Hoort God niet meer thuis bij de ziel dan bij het lichaam, niet meer bij het geestesleven dan bij de politiek, niet meer bij het ware, goede en schone dan bij de barre realiteit van de worsteling om er het beste van te maken? Politiek bedrijven blijft vaak ver van het ware, goede en schone verwijderd. De werkelijkheid is immers zeer weerbarstig en alleen wie aan de kant blijft staan, kan wat dat betreft schone handen houden.

Onrecht en geweld

Genesis 18 vertelt van een God die uit zijn hemel afdaalt en op werkbezoek gaat in een stad die vol is van hemeltergend onrecht. Wat moet Hij daar in vredesnaam doen? Laat Hij toch in zijn hoge hemel blijven, omringd door de serene zang van engelen, ver verwijderd van al wat kwaad is. Maar dat doet Hij dus niet.

Sodom is een samenleving gebouwd op onrecht en geweld. Het leven zelf gaat eraan stuk. Zo heeft Hij het nooit bedoeld toen Hij de mensen de levensadem in de neusgaten gaf. Er lijkt niets anders op te zitten dan hier een eind aan te maken. Sodom zal vernietigd worden. Niet omdat God een oordelende, laat staan sadistische God is, maar juist omdat Hij de aarde zuiveren wil van onrecht en geweld.

Heeft bidden zin? Spreken we tot iemand die weet waar het over gaat, die er ook een mening over heeft? Een mening over de oorlog in Oekraïne, over het rijke Westen en het arme Zuiden, het smelten van de poolkappen, de tweedeling in onze eigen samenleving? Ja, reken maar. Al die onderwerpen hebben te maken met hoe wij mensen door Hem bedoeld zijn en de puinhoop die we er vaak van maken. Hij is er ten zeerste op betrokken. Wat gaat Hij beslissen? Hoe lang duldt en draagt Hij ons nog? De wereld is niet van ons, het is zijn wereld. Hoe lang laat Hij ons nog rentmeester zijn?

Bijzondere bidder

Genesis 18 vertelt behalve over een bijzondere God ook over een bijzondere bidder: Abraham. Door God uitgekozen om zijn bondgenoot te zijn in het doen van recht en gerechtigheid. Abraham staat dus helemaal aan de kant van God in zijn oordeel over onrecht en geweld. Hij is het met God eens dat het zo niet langer kan en niet langer mag. En tegelijk werpt hij zich op als een pleitbezorger voor Sodom, de stad die het oordeel dubbel en dwars verdiend lijkt te hebben.

Hoe kan dat? Vindt Abraham dat God wat minder streng moet zijn, het kwaad niet zo serieus moet nemen? Absoluut niet. Het kwaad moet uiterst serieus genomen worden. Maar Abraham vindt dat ook degenen die het kwaad bestrijden uiterst serieus genomen moeten worden. Degenen die tegen de stroom in geroeid hebben, steeds weer. En zullen zij dadelijk dan precies zo weggevaagd worden als al de onrechtplegers? Dat kunt U toch niet maken, zegt Abraham. „Zou de Rechter van de hele aarde geen recht doen?”

Dan beginnen de onderhandelingen. Als er nu nog vijftig rechtvaardigen zijn, of veertig of dertig of twintig of tien? En God blijkt buitengewoon toegeeflijk in de onderhandelingen. Totaal niet toegeeflijk tegenover het kwaad, maar wel zeer beïnvloedbaar wanneer het gaat om Abraham, de rechtvaardige, de bidder die tot het uiterste gaat.

Hoog spel

Wanneer ik in die spiegel kijk, word ik beschaamd en aangespoord tegelijk. Beschaamd, omdat ik dat zelden doe, zo tot het uiterste gaan in mijn bidden. Over mijn gebed hangt nogal eens een grauwsluier van verlegenheid, traagheid, twijfel. Mij ontbreekt het lef, het geloof, dat ik met God kan onderhandelen en dat dit werkelijk het verschil zou kunnen maken.

Maar als dit verhaal nu doorverteld is in de Bijbel om in alle tijden mensen aan te sporen om zo met God om te gaan, dan is het ook een geweldige aansporing voor mij. Trek je hieraan op. Durf het hoog te spelen in de onderhandelingen met God wanneer het gaat om recht en onrecht. Rechter van de hele aarde, doe recht! Als er nog tien rechtvaardigen zijn, scheer hen dan niet over één kam met de anderen!

Tien rechtvaardigen. Daar gaat blijkbaar zoveel invloed van uit dat God daarmee rekent. Hij zal de stad sparen omwille van de tien. In de politiek zetten we graag in op het maximum. Het gaat om macht. Je moet maximaal scoren bij verkiezingen. Maar hier blijkt het minimum nog van de grootste betekenis te zijn. Met tien blijk je wellicht geen macht, maar wel invloed te hebben, tot in de hemelse regering toe. Jezus sprak over zout en over gist. Er is maar weinig van nodig om het grote verschil te maken.

Teleurstellende afloop?

En toch. Is de afloop van het verhaal niet heel teleurstellend? We bidden dat het hellend vlak waarop mens en wereld zich bevinden niet tot de afgrond leidt. We bidden dat het toch nog goed zal mogen aflopen. We bidden dat er steeds die minimale tien rechtvaardigen zullen zijn die het verschil maken. Dat zo de oordelen zullen worden afgewend. Dat hun aanwezigheid zal werken als zout en gist.

Maar als het niet gebeurt? Als de aarde ondergaat door onze eigen schuld? Als het oordeel onafwendbaar lijkt? Huiveringwekkende gedachten. Maar ook dan geloven wij dat de Rechter van de hele aarde recht zal doen. Wij geloven niet in een einde van onze planeet, zoals die in de beroemde film ”Melancholia” van Lars van Trier wordt verbeeld: een kolossale vuurbal botst op onze planeet, waardoor alles tot as wordt verteerd en er tot in eeuwigheid geen gedachtenis meer is aan het kwade of het goede. Wij geloven in de Rechter van hemel en aarde, die ook door de ondergang heen recht zal doen.

Gelouterd

Het gebed van Abraham komt gelouterd uit het vuur tevoorschijn. God leidt Lot met zijn gezin weg uit Sodom ter wille van Abraham. Zijn pleidooi is gehoord, ook toen er geen tien rechtvaardigen waren. Onze gebeden en onze inzet voor recht en gerechtigheid zullen, gelouterd door alle catastrofes heen, tevoorschijn komen in Gods nieuwe wereld.

Abraham bracht het volk van de Messias voort en aan zijn Rijk zal geen einde zijn. Dat is het perspectief dat ons ook in het komende parlementaire jaar mag leiden. God doet recht. Het oordeel is in zijn handen. Ik mag me er flink tegenaan bemoeien, maar ik krijg niet de regie. Die blijft bij Hem. Dat maakt de last lichter.

In goede handen

Het Bijbelgedeelte eindigt zo broodnuchter: „En Abraham keerde terug naar zijn woonplaats.” Hij heeft zojuist een van de heftigste gesprekken uit heel de Bijbel gevoerd met God, zo dichtbij, zo betrokken van beide kanten. Onvoorstelbaar eigenlijk. Maar nu laat hij het los. Hij gaat terug naar huis, waar het gewone handwerk op hem wacht. Het is goed zo. Bij de Rechter van de hele wereld is de zaak in goede handen. In oordeel en genade.

De auteur is theoloog en emeritus predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Dit artikel is een weergave van de toespraak die hij hield tijdens de Kroonbede op 12 september in de Waalse Kerk in Den Haag.